Kraków

Kościół św. Bartłomieja (Mogiła)

Prospekt

Kościół św. Bartłomieja w dzielnicy Mogiła należy do cennych zabytków polskiej architektury drewnianej. Obecna świątynia powstała zasadniczo w 1466 roku, jednak jej obecny kształt jest rezultatem przebudowy mającej miejsce około 1740 roku.

Aktualnie wewnątrz kościoła znajduje się niewielki instrument pochodzący z drugiej połowy XIX wieku, będący zapewne dziełem krakowskiego organmistrza Antoniego Sapalskiego. Na fryzie w środkowej części prospektu zachował się częściowo zatarty napis: „1855” (J. Gołos, „Polskie organy…”, „The Polish Organ…”; Karta ewidencyjna zabytku – por. Bibliografia) względnie „1868” (obserwacja), który może odnosić się do czasu budowy obiektu. Datacja ta jest dodatkowym argumentem przemawiającym za autorstwem A. Sapalskiego, ponieważ wymienione lata wpisują się w okres działalności tegoż organmistrza. Ponadto prospekt organowy otrzymał charakterystyczną kompozycję, analogiczną do wielu tego rodzaju struktur pochodzących z warsztatu A. Sapalskiego. 

Pierwotnie instrument był jednomanuałowym pozytywem o pięciu głosach. W 1972 roku Józef Mamel dobudował doń dwugłosową sekcję pedału. Sześć lat później (w 1978 roku) ten sam organmistrz, wraz z Władysławem Cepuchem, przeprowadził remont instrumentu. Odbiór odnowionych organów nastąpił dnia 27 maja 1978 roku. Około 1999 roku instrument został wyremontowany przez organmistrza Lecha Skoczylasa z Krakowa. Zainstalowano wówczas nową dmuchawę elektryczną (firmy Laukhuff) oraz dokonano następujących modyfikacji w zakresie dyspozycji:

1) wymiana głosu Bourdon 8’ (bardzo zły stan piszczałek) na Flet Major 8’;
2) wymiana głosu Gamba 8’ (złożonego z dodanych wtórnie, przypadkowo zestawionych piszczałek) na Flet Minor 4’.

Warto w tym miejscu nadmienić, że pierwsze cztery piszczałki głosu Flet Minor 4’ są wspólne z Pryncypałem o tym samym stopażu. Ponadto podczas omawianego remontu obniżono ciśnienie powietrza do 60 mm słupa wody.

Prospekt organowy neoklasycystyczny (z elementami neobarokowymi), architektoniczny, jednosekcyjny, trójosiowy. Osadzony na cokole ożywionym płycinami i zwieńczonym gzymsem. Złożony z podwyższonej osi centralnej flankowanej niższymi segmentami bocznymi. Pola piszczałkowe ujęte kanelowanymi lizenami. Dekoracja snycerska (kotarki) o charakterze barokowym. W zwieńczeniu odcinki zredukowanego belkowania. Nad osią centralną ażurowa dekoracja złożona skomponowana ze stylizowanych liści akantu i instrumentów muzycznych. Nad osiami bocznymi stylizowane wazy. Prospekt pochromowany. Detal snycerski złocony.

Stół gry wbudowany. Wiatrownice klapowo-zasuwowe. Miech pływakowy (poza szafą organową). Dmuchawa elektryczna i urządzenie do kalikowania (dźwignia nożna).

Skala organów – manuał: C-c³; pedał: C-c.

Stół gry

Wnętrze instrumentu (na pierwszym planie traktura gry sekcji pedału)