Toruń

Kościół Ducha Świętego (OO. Jezuici)

Prospekt

Pierwotne organy w kościele ewangelicko-augsburskim w Toruniu zostały zbudowane przez wybitnego gdańskiego organmistrza Rudolfa Fryderyka Dalitza. Ich poświęcenie odbyło się 24 lipca 1757 r., a koszt budowy wyniósł 12.000 guldenów. Instrument posiadał dwa manuały i pedał, 34 głosy oraz trakturę mechaniczną. Szafa organowa wykonana według wskazówek Dalitza była dziełem gdańskiego rzeźbiarza Jana Antoniego Langenhanna Młodszego. Być może przy projekcie architektonicznym prospektu wskazówek udzielał także architekt kościoła, torunianin Efraim Schroeger.

Prospekt reprezentował typ północny. Jego forma, mimo iż utrzymana stylistycznie w rokoku, cechowała się dość tradycyjnym zgrupowaniem wież piszczałkowych, które w toruńskim prospekcie zostały jednak w przesadny sposób zwielokrotnione. Prospekt flankowany był dwiema potężnymi wieżami basowymi, wbudowanymi w parapet empory zachodniej, które z częścią centralną łączyły się fantazyjnie powyginanymi polami piszczałkowymi.

W 1873 r. instrument został przebudowany w duchu romantyzmu przez Wilhelma Sauera z Frankfurtu nad Odrą; zmianie uległa dyspozycja, a wiatrownice z klapowo-zasuwowych zostały wymienione na stożkowe.

W nocy z 8 na 9 maja 1989 r. z nieustalonych do dziś przyczyn w kościele wybuchł pożar (być może było to podpalenie). Doszczętnie zniszczone zostały organy. Dziesięć lat po tym tragicznym wydarzeniu zawiązany został komitet odbudowy instrumentu. Honorowy patronat nad pracami komitetu objęli m. in. biskup toruński Andrzej Suski oraz prezydent Torunia Michał Zaleski. W wyniku działań komitetu w 2004 r. zakupiono w Niemczech 63-głosowy instrument, który został zamontowany w kościele przez ówczesnego organistę, br. Michała Klepackiego SJ. Zrekonstruowano szafę organową; obecnie trwają prace przy rekonstrukcji wystroju snycerskiego prospektu.

Prospekt obecnego instrumentu to zbliżona w formie rekonstrukcja pierwotnej koncepcji Dalitza. Część główna organów, umieszczona osiowo na emporze muzycznej, połączona jest z wieżami basowymi wbudowanymi w parapet empory. Stół gry jest wbudowany centralnie w cokół szafy organowej.

Stół gry