Kraków

Kościół św. Franciszka Salezego (SS. Wizytek)

Prospekt

Kościół klasztorny SS. Wizytek uznawany jest za cenny zabytek krakowskiej architektury barokowej. Świątynia została wzniesiona w latach 1692-1695 z fundacji biskupa krakowskiego Jana Małachowskiego, jako wotum za ocalenie życia. Projekt budowli, dostosowany do wymogów zakonnych, opracował włoski architekt Jan Solari.

Niedługo po zbudowaniu kościoła biskup J. Małachowski sprawił doń pozytyw organowy. Instrument ten spłonął wraz z chórem muzycznym w dniu 23 lipca 1755 roku, kiedy to pożar zniszczył klasztor oraz część świątyni. Po tym wydarzeniu wykonano nowy chór o charakterze późnobarokowym, który istnieje do chwili obecnej.

Historia niezachowanych organów może być oparta na pewnej hipotezie. Mianowicie, wiadomo, że po 1924 roku instrument z kościoła SS. Wizytek trafił do parafii Pana Jezusa Dobrego Pasterza na Prądniku Czerwonym w Krakowie. Równocześnie z karty ewidencyjnej zabytku wiadomo, że dawne organy ze świątyni klasztornej znajdują się obecnie w kościele św. Wojciecha i Matki Bożej Bolesnej w Modlnicy. Można zatem przypuszczać, że w obu przypadkach chodziło o ten sam instrument, który po usunięciu z kościoła SS. Wizytek znalazł się najpierw na Prądniku Czerwonym, a następnie około 1945 roku został translokowany do Modlnicy, gdzie istnieje do chwili obecnej. O ile ten domysł odpowiada prawdzie, mowa tu o XVIII- lub XIX-wiecznym pozytywie za rokokowym prospektem. Taki bowiem obiekt mieści się aktualnie w modlnickiej świątyni, aczkolwiek został on zniekształcony poprzez dobudowanie sekcji pedału.

Obecnie w kościele klasztornym znajdują się organy zbudowane w 1925 roku przez firmę Rieger (opus 2209), o czym informuje sygnatura w stole gry. Jest to instrument typu multiplex, gdzie dwa głosy uzyskano poprzez zastosowanie transmisji.

Transmisje głosów:

Oktawa 4’ – transmisja głosu Pryncypał 8’;
Dolce 4’ – transmisja głosu Salicyonał 8’.

Omawiane organy były remontowane w latach: 1927, 1936, 1939, natomiast w 1942 roku firma Wacława Biernackiego z Warszawy zainstalowała dmuchawę elektryczną. Kolejne remonty prowadzono w latach: 1968 (Józef Mamel), 1970 (firma Henryka Siedlara z Krakowa), 1980 i 1985 (Albert Kunz i Lech Skoczylas z Krakowa). Prospekt instrumentu został odnowiony w 1975 roku. Struktura organów otrzymała wówczas obecną kolorystykę, zasadniczo nie odbiegającą od oryginalnej.

Prospekt organowy – neoklasycystyczny (według wzornika firmy Rieger numer 2f), architektoniczny, jednosekcyjny, trójosiowy, płaski. Oś centralna (podwyższona i powiększona) wysunięta ryzalitowo i ujęta po bokach kanelowanymi lizenami zakończonymi kapitelami korynckimi. Całość struktury zamknięta od góry przełamanym belkowaniem, oddzielnym dla każdej z trzech osi. Obudowa części środkowej zwieńczona przerwanym przyczółkiem. Pomiędzy ramionami przyczółka krzyż. Na obudowie osi skrajnych puklowane, płomieniste wazony. We fryzie osi centralnej napis: LAUDATE DOMINUM. Prospekt malowany (marmoryzowany). Skromny detal snycerski złocony.

Stół gry wolno stojący. Wiatrownice stożkowe. Miech magazynowy. Urządzenie do kalikowania nożnego i dmuchawa elektryczna.

Skala organów – manuał: C-f³; pedał: C-d¹.

Stół gry (stan w 1982 r.)