Stary Sącz

Klasztor SS. Klarysek - pozytyw szkatulny (mniejszy)

Ogólny widok instrumentu

Klasztor sióstr klarysek w Starym Sączu, ufundowany przez św. Kingę w 1280 roku, szczyci się bogatymi tradycjami muzycznymi. W klasztornych murach przechowuje się między innymi zabytkowe instrumenty, w tym dwa pozytywy szkatulne: większy, sześciogłosowy i mniejszy, pięciogłosowy, który jest przedmiotem niniejszego opracowania.

Zarówno pochodzenie instrumentu, jak i dokładny czas jego powstania pozostają nieznane. Według literatury przedmiotu, wspominającej starosądeckie pozytywy jedynie marginalnie, obiekt pochodzi z XVIII wieku, natomiast w XIX stuleciu nastąpiła jego reparacja. Niewykluczone jednak, że pozytyw powstał we wcześniejszym okresie. Brak skonkretyzowanych informacji stoi na przeszkodzie w odtworzeniu dziejów tegoż zabytku.

Instrument składa się z drewnianej szkatułki, której część frontowa zaopatrzona jest w jednoskrzydłowe drzwiczki z zamkiem, otwierane ku dołowi. Przy otwarciu tychże drzwiczek następuje odsłonięcie klawiatury manuałowej oraz części piszczałek drewnianych. W wierzchnią ściankę szkatułki wmontowano dwa miechy klinowe siedmiofałdowe. Obudowę pozytywu zdobi skromna dekoracja w postaci gzymsów i płycin. Do bocznych ścianek szkatułki przymocowane zostały żelazne, kute antaby, ułatwiające przenoszenie obiektu.

Omawiany instrument nie posiada klasycznego prospektu. Bezpośrednio nad klawiaturą znajduje się rząd piszczałek krytych, w większości zapewne oryginalnych, lecz uzupełnionych kilkoma nowszymi egzemplarzami. Powyżej mieszczą się cztery piszczałki usytuowane poziomo. Zostały one wykonane w sposób nader ciekawy, bowiem mają wspólną ściankę przednią, wykonaną z pojedynczej deski. Dopiero wewnętrzne listwy wyodrębniają korpusy piszczałek. Tego rodzaju rozwiązanie jest spotykane w zabytkowych pozytywach szkatulnych, gdzie o sposobie rozplanowania piszczałek decydowała na ogół niewielka przestrzeń obudowy.

Podana poniżej dyspozycja jest tylko hipotetyczną rekonstrukcją, bowiem pozytyw pozostaje nieczynny, natomiast dostęp do jego wnętrza nastręcza trudności. Warto nadmienić, że drewniane piszczałki frontowe noszą ślady wielokrotnego strojenia.

Skala pozytywu: CF^DG^EA-c³ (krótka oktawa).

Klawiatura i piszczałki frontowe

Zamknięty pozytyw z podniesionym miechem