Organy - Polskie Wirtualne Centrum Organowe

organy.art.pl » Instrumenty » Małopolskie » Oświęcim »

Oświęcim

Kościół Matki Bożej Wspomożenia Wiernych (Księży Salezjanów)

Głosy	Klawiatury	Traktura gry	Traktura rejestrów
38	3+P	elektro-pneumatyczna	elektro-pneumatyczna

Prospekt

Kościół wzniesiony został w pierwszej połowie XIV wieku dla dominikanów, którzy sprawowali nad nim pieczę do 1782 roku. Z biegiem lat świątynia popadała w ruinę; w 1845 roku rozebrano jej dach, zaś sklepienie runęło do wnętrza. Od 1898 roku budynek jest własnością salezjanów. Zakonnicy zainicjowali odbudowę kościoła, który został przeorientowany i przekształcony w stylu neogotyckim.

W pierwszej połowie XX wieku montaż organów wewnątrz świątyni zlecono firmie Rudolfa Haase ze Lwowa, która w 1923 roku zainstalowała 14 spośród projektowanych 30 głosów. Uruchomiono w ten sposób jeden manuał oraz klawiaturę nożną. Instrument posiadał pneumatyczną trakturę gry i rejestrów. W późniejszym czasie dyspozycja miała być rozszerzona o brakujących 16 głosów, jednak obecnie trudno ustalić, czy przedsięwzięcie to zostało ostatecznie sfinalizowane.

Obecne organy zbudowane zostały w latach: 1956-1958 przez firmę Gintera Miklisa z Zabrza. W świetle zgromadzonych materiałów jest to jedyny instrument o trakturze elektropneumatycznej, jaki powstał we wspomnianej firmie. Przy budowie organów wykorzystano osiem głosów pochodzących ze wspomnianego instrumentu firmy R. Haase.

Organy wyposażone są w zastosowany wtórnie kontuar firmy Sauer. Znajduje się on na bocznej emporze kościoła. Grający zwrócony jest twarzą do prospektu organowego, mając równocześnie za sobą główną nawę kościoła.

Elektryczne elementy traktury, których zakup sfinansowali księża z Anglii, dostarczyła firma Laukhuff. Głosy językowe, wykonane przez firmę Giesecke, zainstalował Emanuel Cichoń w 1960 roku. Ten sam organmistrz w 1975 roku dobudował dzwony zakupione we wspomnianej firmie Laukhuff.

Obecnie (2010 rok) organy pozostają nieczynne i zastąpione instrumentem elektronicznym (typu keyboard). W zespole piszczałek widoczne są liczne ubytki i uszkodzenia. Gruntownej naprawy wymaga traktura gry i rejestrów, a także miechy, których pokrycie wykazuje liczne nieszczelności. Ponadto konieczne jest generalne strojenie wszystkich głosów.

Prospekt organowy współczesny, niearchitektoniczny, wkomponowany w neogotycką, dwukondygnacyjną emporę chórową, dwusekcyjny, złożony z sekcji głównej (na wyższej kondygnacji empory) i quasi-pozytywu (na niższej kondygnacji empory).

Stół gry wolnostojący. Wiatrownice upustowe. Dwa miechy pływakowe. Dmuchawa elektryczna.

Skala organów – 3 manuały: C-g³; pedał: C-f¹.

Kolejność głosów w dyspozycji - według rozmieszczenia włączników rejestrowych w kontuarze.

Kontuar

DYSPOZYCJA ORGANÓW
	Manuał I 1. Flöte 8' * 2. Prinzipal 8' * 3. Oktave 4' * 4. Prinzipal 2' * 5. Quinte 2 2/3' * 6. Mixtur 5f. 7. Nachthorn 16' faktycznie: Bourdon 16' * 8. Trompete 8'	Manuał II 1. Gedackt 8' 2. Quintatön 8' 3. Rohrflöte 8' 4. Prestant 4' 5. Schweiz.-pfeife 2' 6. Terz 1 3/5' 7. Quinte 1 1/3' 8. Cymbel 3f. 9. Krumhorn 8'	Manuał III 1. Salicional 8' 2. Rohrflöte 8' 3. Holz-prinzipal 8' 4. Blockflöte 4' 5. Waldflöte 2' 6. Lieblich Gedackt 16' 7. Gemsh.-quinte 2 2/3' 8. Sifflöte 1' 9. Scharff 5f. 10. Horn-Oboe 8' 11. Doppel-kegelregal 4'	Pedał 1. Subbass 16' * 2. Prinzipal-bass 16' 3. Rohrflöte 8' 4. Oktav-bass 8' 5. Oktave 4' 6. Flachflöte 2' faktycznie: Sordun 32' 7. Mixtur 5f. 8. Posaune 16' 9. Horn 8' faktycznie: Cello 8' * 10. Regal 4'

*) głos pochodzący z organów firmy R. Haase (1923 r.)

Połączenia: II/I, III/II, III/II, I/Ped., II/Ped., III/Ped., III-I 4', III-I 16'.
Tremolo II, Tremolo III.
Wyłączniki indywidualne głosów językowych.
Włączniki pod klawiaturą I manuału: Registratur 1, Auslöser, Registratur 2, Registratur 3, Tutti, [Dzwony (A-e1) - nieczynne?], III-I 4', III-I 16', Aut. Ped. Umsch.
Włączniki nożne: III-II, III-I, II-I, III-Pedal, II-Pedal, I-Pedal, Koppeln a. d. Walze, Walze ab., Registratur 1, Registratur 2, Registratur 3, Auslöser, Tutti.
Dźwignie nożne: Crescendo (wałek), Schwell. III.

Wnętrze instrumentu

Sygnatura budowniczego

Opracowanie opisu, fotografie: Bartłomiej Kopff, Piotr Matoga.

Bibliografia:
Maciej Babnis, „Rudolf Haase – przyczynek do dziejów organmistrzostwa w Galicji” [w:] „Organy i muzyka organowa XII”, Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, Prace specjalne 61, Gdańsk 2003, s. 39;
red. Aurelia Hołubowska, „Oświęcim i ziemia oświęcimska”, Wydawnictwo Bezdroża, Kraków 2004, s. 74-75;
Olgierd A. Nowakowski, „Działalność zabrzańskiego budowniczego organów Gintera Miklisa w latach 1948-1958” [w:] red. Julian Gembalski, „Organy na Śląsku II”, Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, Katowice 2000, s. 147, 151-152, 157-158.

22.07.2010

Piotr Matoga

do góry