»English   »Mapa serwisu   »Kontakt
organy.art.pl » Instrumenty » Małopolskie » Kraków »

Kraków

Kościół św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela (SS. Norbertanek)

Głosy Klawiatury Traktura gry Traktura rejestrów
32 3+P mieszana elektryczna
Prospekt

Kościół klasztorny SS. Norbertanek jest budowlą bardzo złożoną pod względem stylistycznym. Najstarsze, późnoromańskie fragmenty świątyni datowane są na lata: 1255-1259. Obecny kształt kościoła jest jednak wynikiem jest rezultatem daleko idących modyfikacji.

Pierwsze przebudowa obiektu, zainicjowana przez ksienię Dorotę Kątską, miała miejsce w latach: 1595-1604. W tym samym okresie sporządzono nowy wystrój wnętrza, jednakże trudno ustalić, czy w jego skład weszły również organy. Kolejna większa przebudowa kościoła nastąpiła w latach: 1775-1779 dzięki staraniom ksieni Magdaleny Otfinowskiej. Przekształcono wówczas prezbiterium, nadając mu nowy, klasycystyczny wystrój zaprojektowany przez ks. Sebastiana Sierakowskiego, architekta-amatora. W skład nowej aranżacji wnętrza weszły również szafy organowe, umieszczone na chórze obiegającym z trzech stron przestrzeń prezbiterialną. Wspomniane szafy mają formę drewnianych skrzyń bez widocznych pól piszczałkowych, co jest ewenementem na skalę krakowską i decyduje o oryginalności tego rozwiązania. Powstały one w czasie przebudowy prezbiterium i datowane są na okres około 1777 roku. Równocześnie z szafami powstał zapewne sam instrument, jednak nazwisko jego twórcy pozostaje nieznane.

Po 1944 roku firma Wacława Biernackiego zbudowała nowe organy, ulokowane w XVIII-wiecznej obudowie. Był to 24-głosowy instrument o trakturze pneumatycznej i wiatrownicach stożkowych, wyposażony w wolno stojący stół gry o dwóch manuałach (C-a³) i pedale (C-f¹). Dyspozycja tychże organów przedstawiała się następująco:

DYSPOZYCJA ORGANÓW W. BIERNACKIEGO
 
Manuał I
Pryncypał 8'
Bourdon 8'
Salicet 8'
Oktawa 4'
Rurflet 4'
Kwinta 2 2/3'
Super oktawa 2'
Mixtura 3 ch
Trompet 8'
Manuał II
Holflet 8'
Aeolina 8'
Vox coelestis 8'
Pryncyp.skrzypc. 4'
Viola 4'
Gedekt 4'
Nasard 2 2/3'
Sifflet 1'
Obój 8'
Pedał
Wiolon 16'
Subbas 16'
Kwintbas 10 2/3'
Oktawbas 8'
Fletbas 8'
Chorałbas 4'
Połączenia: II-I, Super II-I, Super II, SB II-I, S I;
Urządzenie dodatowe: Tremolo (II manuał).
Na początku XXI wieku, w obliczu złego stanu dotychczasowego instrumentu oraz jego nikłej wartości muzycznej, podjęto decyzję o budowie nowych organów, ulokowanych w zabytkowych szafach. Inicjatorem tego przedsięwzięcia był ks. infułat Jerzy Bryła, ówczesny proboszcz miejscowej parafii. Prace organmistrzowskie powierzono firmie Włodzimierza Truszczyńskiego, która w 2003 roku ukończyła instrument dysponujący 32 głosami, rozdzielonymi pomiędzy trzy manuały i pedał. Organy wyposażono w elektromagnetyczną trakturę rejestrów współpracującą z komputerowym systemem pamięci typu Setzer.

Rozmieszczenie poszczególnych sekcji brzmieniowych:

I i II manuał – lewa szafa organowa (traktura gry – mechaniczna);
III manuał – nowopowstała szafa ekspresyjna, usytuowana za attyką głównego ołtarza, na osi kościoła (traktura gry – elektryczna);
Pedał – prawa szafa organowa (traktura gry – elektryczna).

Prospekt organowy klasycystyczny, jednosekcyjny, dwuczłonowy, pozbawiony pól piszczałkowych. Złożony z dwóch szaf ustawionych po bokach attyki głównego ołtarza. Każda z szaf usytuowana w narożniku prezbiterium. Dwie większe ściany szaf przylegające do muru kościoła, pozostałe cztery ściany załamywane pod kątem prostym, widoczne z wnętrza, oparte na delikatnie poszerzonym cokole zdobionym cekinami i gzymsowaniem z kanelurą, ożywione dwukondygnacyjnymi płycinami. W dolnych kondygnacjach płaskorzeźby przedstawiające instrumenty muzyczne zawieszone na wieńcach laurowych. W górnych kondygnacjach powtarzający się, płaskorzeźbiony herb Gryf. Szafy zwieńczone belkowaniem z kanelowanymi wspornikami w formie krenelażu. Prospekt malowany. Detal snycerski złocony.

Stół gry wolno stojący. Wiatrownice klapowo-zasuwowe. Dmuchawa elektryczna.

Skala organów – 3 manuały: C-g3; pedał: C-f1.
DYSPOZYCJA ORGANÓW
Manuał I
Bourdon 16'
Pryncypal 8'
Flet kryty 8'
Oktawa 4'
Gedackt 4'
Nasard 2 2/3'
Oktawa 2'
Mixtura 4-5x
Trompet 8'

II-I
III-I
Manuał II
Flet harmoniczny 8'
Gedact 8'
Pryncypal 4'
Trawersflet 4'
Siflet 2'
Sesquialtera 2x
Larigot 1 1/3'
Cromorne 8'

Tremolo

III-II
Manuał III
Pryncypal dr. 8'
Bourdon 8'
Gamba 8'
Vox coelestis 8'
Flet oktawiante 4'
Fugara 4'
Picolo 2'
Hautbois 8'
Vox humana 8'

Tremolo

Pedał
Violon 16'
Subbas 16'
Oktawbas 8'
Fletbas 8'
Choralbas 4'
Pouzon 16'

I-P
II-P
III-P

Ogólny widok chóru muzycznego i organów
Opracowanie tekstu: Piotr Matoga

Bibliografia:
Witold Dutkiewicz, „Zwierzyniec pod Krakowem i jego zabytki historyczne”, Kraków 1938, s. 13-15;
Karta ewidencyjna zabytku (opr. Ernest Kubala, 1982 r.);
Jerzy Gołos, „Polskie organy i muzyka organowa”, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1972, s. 322;
Jerzy Gołos, „The Polish Organ”, Sutkowski Edition, Warszawa 1992, s. 265;
„Katalog Zabytków Sztuki w Polsce”, tom IV – Miasto Kraków, Część VIII – Zwierzyniec, Nowy Świat, Półwsie Zwierzynieckie – Kościoły i klasztory, red. Joanna Daranowska-Łukaszwska, Renata Henoch-Marendziuk, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1995, s. 1-3, 7 (tekst), fig. 71 (ilustracje);
Janusz Lenczowski, „Zwierzynieckie Sacrum – Kościół Sióstr Norbertanek i Kaplica bł. Bronisławy”, Parafia Prepozytury Najświętszego Salwatora, Kraków 2008, s. 2-5, 9, 24;
Michał Rożek, „Salwator – zabytki i tradycje Zwierzyńca”, Wydawnictwo Coit, Kraków 1988, s. 33-47, 52
ks. Robert Tyrała, „Nowe organy w kościele Sióstr Norbertanek p.w. św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela na Salwatorze w Krakowie” [w:] „Tygodnik Salwatorski”, nr 8/427, 23.02.2003.

21.10.2003
Leszek Benedyktowicz