|
|
organy.art.pl » Instrumenty » Małopolskie » Kraków »KrakówKościół św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela (SS. Norbertanek)
Głosy |
Klawiatury |
Traktura gry |
Traktura rejestrów |
32 |
3+P |
mieszana |
elektryczna |
| Prospekt |
Kościół klasztorny SS. Norbertanek jest budowlą bardzo złożoną pod względem stylistycznym. Najstarsze, późnoromańskie fragmenty świątyni datowane są na lata: 1255-1259. Obecny kształt kościoła jest jednak wynikiem jest rezultatem daleko idących modyfikacji.
Pierwsze przebudowa obiektu, zainicjowana przez ksienię Dorotę Kątską, miała miejsce w latach: 1595-1604. W tym samym okresie sporządzono nowy wystrój wnętrza, jednakże trudno ustalić, czy w jego skład weszły również organy. Kolejna większa przebudowa kościoła nastąpiła w latach: 1775-1779 dzięki staraniom ksieni Magdaleny Otfinowskiej. Przekształcono wówczas prezbiterium, nadając mu nowy, klasycystyczny wystrój zaprojektowany przez ks. Sebastiana Sierakowskiego, architekta-amatora. W skład nowej aranżacji wnętrza weszły również szafy organowe, umieszczone na chórze obiegającym z trzech stron przestrzeń prezbiterialną. Wspomniane szafy mają formę drewnianych skrzyń bez widocznych pól piszczałkowych, co jest ewenementem na skalę krakowską i decyduje o oryginalności tego rozwiązania. Powstały one w czasie przebudowy prezbiterium i datowane są na okres około 1777 roku. Równocześnie z szafami powstał zapewne sam instrument, jednak nazwisko jego twórcy pozostaje nieznane.
Po 1944 roku firma Wacława Biernackiego zbudowała nowe organy, ulokowane w XVIII-wiecznej obudowie. Był to 24-głosowy instrument o trakturze pneumatycznej i wiatrownicach stożkowych, wyposażony w wolno stojący stół gry o dwóch manuałach (C-a³) i pedale (C-f¹). Dyspozycja tychże organów przedstawiała się następująco:
DYSPOZYCJA ORGANÓW W. BIERNACKIEGO
|
Manuał I
Pryncypał 8' Bourdon 8' Salicet 8' Oktawa 4' Rurflet 4' Kwinta 2 2/3' Super oktawa 2' Mixtura 3 ch
Trompet 8'
|
Manuał II
Holflet 8' Aeolina 8' Vox coelestis 8' Pryncyp.skrzypc. 4' Viola 4' Gedekt 4' Nasard 2 2/3' Sifflet 1'
Obój 8'
|
Pedał
Wiolon 16' Subbas 16' Kwintbas 10 2/3' Oktawbas 8' Fletbas 8' Chorałbas 4' |
Połączenia: II-I, Super II-I, Super II, SB II-I, S I; Urządzenie dodatowe: Tremolo (II manuał).
Na początku XXI wieku, w obliczu złego stanu dotychczasowego instrumentu oraz jego nikłej wartości muzycznej, podjęto decyzję o budowie nowych organów, ulokowanych w zabytkowych szafach. Inicjatorem tego przedsięwzięcia był ks. infułat Jerzy Bryła, ówczesny proboszcz miejscowej parafii. Prace organmistrzowskie powierzono firmie Włodzimierza Truszczyńskiego, która w 2003 roku ukończyła instrument dysponujący 32 głosami, rozdzielonymi pomiędzy trzy manuały i pedał. Organy wyposażono w elektromagnetyczną trakturę rejestrów współpracującą z komputerowym systemem pamięci typu Setzer.
Rozmieszczenie poszczególnych sekcji brzmieniowych:
I i II manuał – lewa szafa organowa (traktura gry – mechaniczna); III manuał – nowopowstała szafa ekspresyjna, usytuowana za attyką głównego ołtarza, na osi kościoła (traktura gry – elektryczna); Pedał – prawa szafa organowa (traktura gry – elektryczna).
Prospekt organowy klasycystyczny, jednosekcyjny, dwuczłonowy, pozbawiony pól piszczałkowych. Złożony z dwóch szaf ustawionych po bokach attyki głównego ołtarza. Każda z szaf usytuowana w narożniku prezbiterium. Dwie większe ściany szaf przylegające do muru kościoła, pozostałe cztery ściany załamywane pod kątem prostym, widoczne z wnętrza, oparte na delikatnie poszerzonym cokole zdobionym cekinami i gzymsowaniem z kanelurą, ożywione dwukondygnacyjnymi płycinami. W dolnych kondygnacjach płaskorzeźby przedstawiające instrumenty muzyczne zawieszone na wieńcach laurowych. W górnych kondygnacjach powtarzający się, płaskorzeźbiony herb Gryf. Szafy zwieńczone belkowaniem z kanelowanymi wspornikami w formie krenelażu. Prospekt malowany. Detal snycerski złocony.
Stół gry wolno stojący. Wiatrownice klapowo-zasuwowe. Dmuchawa elektryczna.
Skala organów – 3 manuały: C-g3; pedał: C-f1.
DYSPOZYCJA ORGANÓW
|
Manuał I
Bourdon 16'
Pryncypal 8'
Flet kryty 8'
Oktawa 4'
Gedackt 4'
Nasard 2 2/3'
Oktawa 2'
Mixtura 4-5x
Trompet 8'
II-I
III-I
|
Manuał II
Flet harmoniczny 8'
Gedact 8'
Pryncypal 4'
Trawersflet 4'
Siflet 2'
Sesquialtera 2x
Larigot 1 1/3'
Cromorne 8'
Tremolo
III-II
|
Manuał III
Pryncypal dr. 8'
Bourdon 8'
Gamba 8'
Vox coelestis 8'
Flet oktawiante 4'
Fugara 4'
Picolo 2'
Hautbois 8'
Vox humana 8'
Tremolo
|
Pedał
Violon 16'
Subbas 16'
Oktawbas 8'
Fletbas 8'
Choralbas 4'
Pouzon 16'
I-P
II-P
III-P
|
| Ogólny widok chóru muzycznego i organów |
Opracowanie tekstu: Piotr Matoga
Bibliografia:
Witold Dutkiewicz, „Zwierzyniec pod Krakowem i jego zabytki historyczne”, Kraków 1938, s. 13-15;
Karta ewidencyjna zabytku (opr. Ernest Kubala, 1982 r.);
Jerzy Gołos, „Polskie organy i muzyka organowa”, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1972, s. 322;
Jerzy Gołos, „The Polish Organ”, Sutkowski Edition, Warszawa 1992, s. 265;
„Katalog Zabytków Sztuki w Polsce”, tom IV – Miasto Kraków, Część VIII – Zwierzyniec, Nowy Świat, Półwsie Zwierzynieckie – Kościoły i klasztory, red. Joanna Daranowska-Łukaszwska, Renata Henoch-Marendziuk, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1995, s. 1-3, 7 (tekst), fig. 71 (ilustracje);
Janusz Lenczowski, „Zwierzynieckie Sacrum – Kościół Sióstr Norbertanek i Kaplica bł. Bronisławy”, Parafia Prepozytury Najświętszego Salwatora, Kraków 2008, s. 2-5, 9, 24;
Michał Rożek, „Salwator – zabytki i tradycje Zwierzyńca”, Wydawnictwo Coit, Kraków 1988, s. 33-47, 52
ks. Robert Tyrała, „Nowe organy w kościele Sióstr Norbertanek p.w. św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela na Salwatorze w Krakowie” [w:] „Tygodnik Salwatorski”, nr 8/427, 23.02.2003.
21.10.2003 | Leszek Benedyktowicz |
|
|
|