Frombork

Katedra (organy główne)

Prospekt

Organy zbudowane zostały w latach 1683-1684 przez warsztat Daniela Nitrowskiego. Powstały z fundacji biskupa Michała Radziejowskiego, siostrzeńca Jana III Sobieskiego. Jako pamiątkę fundacji umieszczono na emporze chórowej herb fundatora. Kontrakt zawarty między organmistrzem a Kapitułą Warmińską podpisano 20 lutego 1683 roku i opiewał na sumę 7250 florenów. Polichromię i złocenia prospektu wykonał Jerzy Pieper, malarz z Lidzbarka Warnińskiego za sumę 1200 florenów.

Pierwotnie organy miały 27 głosów, wiatrownice klapowo-zasuwowe i mechaniczną trakturę. Szafa kontuarowa wbudowana była w cokół szafy pod środkową wieżą prospektu.

Dyspozycja oryginalna zachowała się w dokumentacji naprawy organów z 1758 r oraz w sprawozdaniu z 28 lutego 1930, sporządzonym przez organmistrza Brunona Goebla.

Różnice w obu dokumentach dotyczyły pedałowego głosu Kwinta szumiąca 2 x. Według Goebla był tam Salicet 4'. Wcześniejszy dokument wymienia jednak "Rauchkwint Bass 2 2/3' + 2'" i ten głos należy uznać za pierwotny.

Nowe organy zostały uroczyście odebrane w 1685 roku jako "decor ecclesiae". Wkrótce po zakończeniu budowy w 1689 roku wezwano ponownie orgamnistrza Nitrowskiego, by "niedokończone albo zepsute dzieło naprawił lub dokończył", ponieważ nie przypuszczano, by nowy instrument w tak krótkim czasie mógł odmówić posłuszeństwa. W 1702 roku remont przeprowadzał organmistrz Staniszewski. Kolejne remonty w latach:

1715 - organmistrz z Gdańska
1750 - organmistrz z Braniewa
1758 - Adam Horatio Casparini z Królewca
1930 - Bruno Goebel z Królewca

W 1934 roku dokonano przebudowy organów. Firma Emanuela Kempera z Lubeki usunęła mechaniczny instrument instalując w starej szafie pneumatyczne wiatrownice woreczkowo-wentylowe systemu upustowego. Kontuar elektryczny 5 manuałowy ustawiono w pobliżu łuku tryumfalnego, w znacznym oddaleniu od organów. Nad kaplicą polską zainstalowano nowe 13 głosowe organy, podłączone do głównego kontuaru (Manuały IV i V oraz Pedał). Charakterystycznym elementem organów po przebudowie Kempera były umieszczone horyzontalnie Trąby hiszpańskie 8". Cały instrument miał 48 głosów.

Kontuar organów w najbardziej wyeksponowanych miejscach wnętrza wyłożony był drewnem amarantowym. Klawiatury manuałów w odwrotnym porządku kolorystycznym wyłożone były okładziną z róży japońskiej.

Po zakończeniu prac kilkakrotnie wzywano firmę Kempera, ponieważ organy mimo przebudowy nie funkcjonowały należycie. We wrześniu 1939 roku firma usuwała usterki w relaisach wiatrownic. W 1942 roku naprawy przeprowadzał Bruno Goebel z Królewca, ponieważ Kemper z powodu działań wojennych nie był w stanie przysłać pracowników. Podczas wycofywania się wojsk niemieckich w 1945 roku organy uległy zniszczeniu w 50%.

Odbudowa organów przebiegała etapami, ponieważ brak było środków finansowych:

• w latach 1960-1963 organy nieczynne od 1945 roku uruchomił ks. Józef Sianko
• w latach 1966-1965 głosy uzupełniały firmy Truszczyńskiego, Sobiechowskiego i Biernackiego
• w latach 1967-1970 usunięto większość dodanych głosów z powodu odmienności charakteru brzmienia od oryginalnych głosów Kempera (szereg głosów było z cynku). Firma Kamińskiego z Warszawy dokonała generalnego remontu i wykonała nowe miechy. Organy po remoncie miały 43 głosy w instrumencie głównym i 16 w chórowym.
• w latach 1977-1979 firma Kamińskiego dobudowała nową wiatrownicę do IV manuału i dokonała przeszeregowania dyspozycji celem uzyskania lepszej statyki brzmienia w stosunku do manuału głównego.

Obecna dyspozycja pochodzi z roku 1979 i została opracowana przez prof. Jana Jargonia z Krakowa.
Zakresy klawiatur: manuały C-f³, pedał C-f¹

Pozytyw