Kołobrzeg

Bazylika Konkatedralna Wniebowzięcia NMP

Prospekt

Wzmianka o tym, że w kościele w Kołobrzegu zainstalowano organy, pojawia się w 1270 roku. Nie wiadomo, czy były to organy w kolegiacie, czy też w poprzedzającym ją kościele św. Mikołaja. Był to jednak bez wątpienia jeden z najstarszych instrumentów na Pomorzu Zachodnim. W 1428 roku rodzina Holków ufundowała organy obok swojej kaplicy, w której dziś znajduje się zakrystia. W późniejszym czasie, instrument ten był przerabiany przez organmistrza ze Słupska, na co pieniądze przeznaczyła rodzina Bulgrinów. Podczas kolejnej restauracji, organy przeniesiono na emporę przed skarbcem, którą wzniesiono pomiędzy ołtarzem a biblioteką (dziś w tym miejscu znajduje się Tryptyk Maryjny).

W 1517 roku zbudowano kolejne organy, tzw. zielone. Fundusze na ten cel przeznaczyła kołobrzeska kapituła i magistrat. Instrument ten był kilkakrotnie przerabiany, między innymi przez Adriana Zükermanna z Kamienia Pomorskiego w 1566 roku i Mikołaja Malsa w roku 1580. Prace remontowe prowadzono przy nim także w 1630 i 1681 roku. Zapis mówi, że organy te zostały zniszczone 5 września 1826 roku.

Budowę kolejnego instrumentu rozpoczęto 1 stycznia 1827 roku. Prospekt nawiązywał do wcześniejszych organów: został pozłocony i pomalowany na zielono przez kołobrzeskiego malarza Wotzkowa. 24 czerwca 1827 nowe organy zostały poświęcone w obecności jego królewskiej wysokości księcia koronnego, późniejszego króla Fryderyka Wilhelma IV. Prace przy nowym instrumencie zakończono we wrześniu 1827 roku.

Po 50 latach, w kolegiacie rozpoczęła się restauracja. Na jej zakończenie, w 1890 roku firma Wilhelma Sauera z Frankfurtu nad Odrą wykonała nowe organy. Kontuar wyposażony został w 3 manuały i pedał. Instrument posiadał 45 głosów oraz trakturę mechaniczną z dźwignią Barkera. Przedwojenny organista kolegiaty, Jan Jakub Haller, tak opisał organy tego kościoła: "promienna jasność i męska powaga, cierpka wielkość i bogactwo kolorów". Max Reger, wybitny niemiecki kompozytor i organista, który w latach 1906-1913 mieszkał w Kołobrzegu (jego żona, Elsa z domu von Bagensky, była kołobrzeżanką) i często zasiadał przy kontuarze katedralnego instrumentu, improwizując na nim i dając czasami koncerty, zaliczył go do najbardziej cennych w Niemczech w ogóle.

Podczas walk o Kołobrzeg w marcu 1945 roku, organy zostały zniszczone, jak zresztą cała świątynia. Przez wiele lat po odbudowie Konkatedry wiernym w liturgii towarzyszyły organy elektronowe. Najpierw funkcję tę sprawowała NRD-owska Vermona. Później, do Konkatedry zakupiono elektroniczne organy firmy Johannus, model "Opus 220". Wysłużony instrument zmieniono we wrześniu 1996 roku na "Opus 1405" tej samej firmy. Niestety, trzy lata później, w wyniku awarii tych organów, parafia konkatedralna zakupiła instrument elektronowy "Rembrandt 300" firmy Johannus. Jednak w tym czasie, pojawiła się szansa na zamontowanie w kolegiacie organów piszczałkowych.

18 października 1999 r. na emporze południowej, w części wieżowej oraz w II kondygnacji wieży, złożono elementy organów piszczałkowych. Liberalizm w Holandii doprowadził do stanu, w którym rozbierano duże kościoły, a na ich miejscu budowali obiekty mniejsze. Powodem był brak wiernych, zaangażowanych w sprawy parafii. Dzięki temu, organy z Tilburga trafiły do Kołobrzegu. Do końca 1999 roku trwały prace nad projektem empory organowej. Jej projektantem był architekt - inżynier Andrzej Lepczyński. Organy zagrały 22 października 2000 roku, podczas Jubileuszowej Mszy Świętej z okazji 1000-lecia utworzenia biskupstwa w Kołobrzegu, w której uczestniczył Episkopat Polski, oraz władze RP, a dzień wcześniej, podczas wieczornego koncertu "Poznańskich Słowików".

Piszczałki kołobrzeskie, bo tak można już o nich mówić, mają dość bogatą historię. Organy do kościoła w Tilburgu zostały zakupione w latach 20-tych XX wieku, jako instrument mechaniczny z innej świątyni (zbudowany w 1870 roku). W 1949 roku organy te zostały przebudowane. Trakturę mechaniczną wymieniono na elektropneumatyczną, opartą na systemie firmy Valckx & Van Kouteren. Dodano wówczas nowe, przy czym zastosowano 10 starych głosów produkcji holenderskiej firmy Verde (najstarsze z nich pochodzą z II połowy XIX wieku, a jeden z głosów tej produkcji wykonał zakład Josse Peeters'a w Brukseli). Nowy kontuar (stół gry) z dwoma manuałami i klawiaturą nożną oraz cały instrument z bardzo dobrą trakturą, wykonała firma Valckx & Van Kouteren z Rotterdamu, specjalizująca się w budowie kościelnych organów koncertowych. Przy konstrukcji prospektu nie użyto drewna, lecz wykorzystano wolnostojące piszczałki. W Tilburgu, organy były używane do 1999 roku. Kolejnym etapem w ich historii jest kołobrzeska bazylika.

Warto nadmienić, że jesienią 2003 roku przeprowadzono kapitalny remont organów. Wykonała go firma organmistrzowska z Pawłem Ziają na czele. Wymieniono 2 głosy: Salicionaal 8' na nowy (za wyjątkiem pierwszych 12 piszczałek) oraz Scherp 3x w całości na nową Scherp 4x. Trzy głosy językowe wyremontowano w pracowni na Śląsku. Organy wyintonowano i nastrojono. Instrument sprowadzony z Holandii ma 28 głosów, w tym 3 głosy językowe (puzon, trąbka, szałamaja). Posiada 1700 piszczałek. W przyszłości planuje się rozbudowę organów do około 65 głosów.

Przed wojną, koncerty w kolegiacie uatrakcyjniały pobyt kuracjuszów w tym nadmorskim kurorcie, jednocześnie podnosząc jego rangę w skali całych Niemiec. W kolegiacie koncertował Max Reger, a także Jan Springer - Królewski Dyrektor Muzyczny. Kołobrzeg posiadał własny teatr, salę koncertową na 1000 miejsc, własną orkiestrę, etc. Dziś, tradycje spotkań z muzyką klasyczną przejął Międzynarodowy Festiwal "Muzyka w Katedrze". Tu rozbrzmiewa muzyka organowa, instrumentalna, chóralna. Misterne opracowania w koncertowej oprawie, wykonywane z pobożnym namaszczeniem, poruszają nie tylko mury tej szacownej świątyni, ale także serca słuchaczy. Wspaniała akustyka bazyliki, jej organy oraz instrumentaliści i śpiewacy występujący podczas koncertów o sakralnym charakterze, tworzą niesamowitą atmosferę, gdzie muzyka służy nie tylko ziemskiej przyjemności, ale także chwale Wszechmogącego. Więcej o organach kołobrzeskiej bazyliki na stronie www.bazylikakolobrzeska.prv.pl

Kontuar