Miasteczko Śląskie

Kościół Wniebowzięcia NMP

Prospekt

Rys historyczny budowy organów
Od roku 1905, jednocześnie z robotami budowlanymi dokonano zakupu wyposażenia kościoła. Na podstawie zapisków kronikarskich wiadomo, że w gliwickiej firmie Kurzera zamówiono organy, za które "jako, że zostały wykonane z lepszego materiału"; musiano zapłacić 700 marek. Instrument posiadał początkowo jeden manuał oraz pedał i być może przeznaczony był pierwotnie do innego, mniejszego kościoła. Ślady przeróbki szafy i wnętrza organów oraz powiększenie ich do obecnych rozmiarów mogą też sugerować, że Kurzer sam rozbudował swój wcześniejszy instrument, co wyjaśniałoby także datowanie go na rok rozpoczęcia budowy kościoła, a nie jego poświęcenia. Wobec braku dokładniejszych źródeł nie można jednak tego faktu potwierdzić jednoznacznie. Organy obecnie posiadają 17 głosów rozłożonych na dwa manuały i pedał oraz wyposażone są w pneumatyczną trakturę

Chór muzyczny
Instrument usytuowany jest na chórze, który znajduje się nad głównym wejściem do kościoła. Zbudowany wraz z powstaniem kościoła. Jego wygląd zewnetrzny ukazuje nam szaro-brązową betonową balustradę o długości 14 m ze znajdującym się na niej wzorem w postaci krzyży. Podłoga chóru wykonana jest z drewna i zachowała się w tym stanie od czasów budowy kościoła. Chór jest dość duży, a świadczy o tym fakt, że jest tam umieszczonych kilkanaście drewnianych ławek, które utrzymane są w tym samym stylu, co ławki w całym kościele. Szerokość chóru wynosi 7,5 m.

Prospekt
Powstał w 1905 chociaż data 1908 również jest podawana w zapiskach kronikarskich. Był budowany w dwóch fazach: mały i duży. Kurzer budując ten prospekt chciał nawiązać do jakiegoś stylu kompilacyjnego rezygnując ze świadomego nawiązania do neostylu. Szafa nie ma typowych zwięczeń wież piszczałkowych, są to otwarte wieże posiadające rodzaj opaski ornamentalnej z drewna i sterczyny, które bardziej przypominają zamki angielskie. Wymiary 5 m długości, 3 m wysokości, 5 m szerokości.

Piszczałki
Piszczałki, co jest ciekawostką, są wykonane z cynku, i powlekane (prawdopodobnie galwanicznie) rodzajem powłoki niklowej lub chromowej. Jest to ewenement w budownictwie organowym. Trudno na etapie badań stwierdzić, kto i jak to zrobił. Jest to unikalny przypadek do złudzenia przypominający piszczałki cynowe. Piszczałki drewniane wykonane są z sosny, świerku i drzewa liściastego. W prospekcie znajduje się 46 piszczałek.

Szafa
Z powodu niemożliwooci dostepu do szafy informacje o niej są bardzo znikome, natomiast fotografie przedstawiają tylko miech i wiatrownice. Wiadomo, że podczas ostatniego remontu dmuchawa została zakupiona w niemieckiej firmie Laukhuff. Również i zbiornik powietrza (miech) został wykonany w dużej mierze z materiałów tej samej firmy i jest to typ miechu pływakowego. W czasie konserwacji, która odbyła się w 2000r. poszerzono zakres skali wiatrownicy. Żmudnych korekt wymagała intonacja głosów, które na wskutek wielokrotnych ingerencji różnych organmistrzów utraciły swoją swoistość brzmieniową i walory artystyczne.

Stół gry
Umieszczony przed prospektem nieco z boku równolegle do prospektu. Zbudował go Rajmond Kill, który nie miał największej renomy jako naprawiający organy. Był on pracownikiem firmy Rieger i działał po wojnie. Ten stół gry był bardzo zawodny. Ostatnia konserwacja była związana z wymianą stołu tego samego typu, ale zbudowanego współcześnie przez firmę Józefa Buły z Krakowa. Kontuar posiada 2 manuały oraz pedał. Skala obydwu manuałów C - f³ a skala pedału C- d². Zbudowany jest z drzewa dębowego o kolorze brązowym. Klawisze wykonane z tworzywa sztucznego. Wymiary 1,5m wysokości, 2m szerokości. Skala manuałów: C-a³, skala pedału: C-g¹.

Remonty
W swej prawie stuletniej historii organy były wielokrotnie remontowane a także nieznacznie przerabiane. Pierwsza wzmianka o naprawie zachowała się w postaci wpisu na klapie wewnątrz wiatrownicy, który pozostawił 21 listopada 1921r. organmistrz z Bytomia - Oskar Krebs. Organmistrz ten reperował także organy w 1926r. Kilka lat później w 1929 r. remont organów wykonała znana firma Dominika Biernackiego z Włocławka, która w latach międzywojennych rozwineła aktywną działalnośa na Górnym Śląsku. Remont kosztował 1800 zł. z czego 1200 zł. pokrył Śląski Urząd Wojewódzki. Skargi proboszcza, ks. Franciszka Wilhelma do Urzędu Wojewódzkiego i Kurii Biskupiej w Katowicach oraz do firmy Biernackiego wskazują, że remont wykonany był źle i nie poprawił stanu organów. Kolejna informacja o remoncie pochodzi już z czasów powojennych. W 1947r. wykonał go Rajmund Thiel z Łagiewnik Śląskich, który odsunął organy od ściany, przebudował stół gry i zamontował dmuchawę elektryczną. Kolejne remonty i przeglądy przeprowadzono w odstępach około 10-letnich. Wykonawcami ich byli działający na Górnym Śląsku organmistrzowie: Stanisław Rychter z Bytomia (1956r.), Józef Ludwig (1964r.), Ferdynand Suchy (1971r.) i Franciszek Magier z Markiem Urbańczykiem (1983r.). Ukończony w 2000r. remont generalny, który doprowadził do pełnej sprawności mocno już zużyty instrument, przeprowadził organmistrz gliwicki - Maciej Tomaszewski. Podczas remontu wzmocniono nadwyrężoną konstrukcję organów i dokonano gruntownej konserwacji elementów drewnianych, mocno zaatakowanych przez szkodniki drzewne. Konieczna była wymiana wielu elementów, w tym niektórych piszczałek, przewodów traktury i przekaźników a także wymiana zużytego stołu gry pod nadzorem prof. Juliana Gembalskiego.

Kontuar