Struktura, elementy Mszy Świętej (MUSICAM SACRAM)

ROZDZIAŁ II
STRUKTURA, ELEMENTY I CZĘŚCI MSZY ŚWIĘTEJ

I. OGÓLNA STRUKTURA MSZY

7. W Mszy, czyli Wieczerzy Pańskiej, lud Boży gromadzi się pod przewodnictwem kapłana, który zastępuje Chrystusa, aby sprawować pamiątkę Pana, czyli Ofiarę eucharystyczną. Dlatego do lokalnego zgromadzenia Kościoła świętego odnosi się w szczególny sposób obietnica Chrystusa: "Gdzie są dwaj albo trzej zebrani w Imię moje, tam jestem pośród nich" (Mt 18,20). W czasie odprawiania Mszy, w której została uwieczniona ofiara Krzyża, Chrystus jest rzeczywiście obecny w samym zgromadzeniu, zebranym w Jego imię, w osobie kapłana, w swoim słowie i areszcie w sposób substancjalny i trwały pod postaciami eucharystycznymi.
8. Msza św. składa się jak gdyby z dwóch części: z liturgii słowa i liturgii eucharystycznej; są one ze sobą tak ściśle złączone, że tworzą jeden akt kultu. W Mszy przygotowany jest stół słowa Bożego i Ciała Chrystusowego, z którego wierni otrzymują naukę i pokarm. Pozostałe zaś obrzędy otwierają lub kończą akcję liturgiczną.

II. RÓŻNE ELEMENTY MSZY

- Czytanie i wyjaśnianie słowa Bożego

9. Kiedy w Kościele czyta się Pismo święte, wtedy sam Bóg przemawia do swego ludu, a Chrystus, obecny w swoim słowie, głosi Ewangelię. Dlatego też wszyscy powinni z czcią słuchać czytań słowa Bożego, stanowią one bowiem w liturgii element o bardzo wielkim znaczeniu. A chociaż słowo Boże w czytaniach Pisma św. zwraca się do wszystkich ludzi każdej epoki i może być przez nich zrozumiane, jednak jego skuteczność wzrasta dzięki żywemu wykładowi, to jest dzięki homilii, która jest częścią akcji liturgicznej.

- Modlitwy i inne części liturgii należące do kapłana

10. Pierwsze miejsce wśród części liturgii należących do kapłana zajmuje Modlitwa eucharystyczna, punkt szczytowy całej akcji liturgicznej. Należą do niego również kolekta, modlitwa nad darami i modlitwa po Komunii. Kapłan, który przewodniczy zebranym, zastępuje Chrystusa, kieruje te modlitwy do Boga w imieniu całego świętego ludu i wszystkich obecnych. Słusznie więc nazywa się je "modlitwami przewodniczącego" (orationes praesidentiales).
11. Do kapłana, jako przewodniczącego zgromadzenia, należy również wypowiadanie niektórych pouczeń oraz formuł wprowadzających i kończących, przewidzianych w samym obrzędzie. Te pouczania z natury nie wymagają, aby wygłaszano je dosłownie w takiej formie w jakiej podano je w mszale; dlatego może się okazać rzeczą właściwą, przynajmniej w pewnych wypadkach, dostosowanie ich do prawdziwych potrzeb wspólnoty. Do kapłana przewodniczącego należy również głoszenie słowa Bożego i udzielenie końcowego błogosławieństwa. Może też w bardzo zwięzłych słowach wprowadzać wiernych w niektóre części liturgii, a mianowicie przed rozpoczęciem akcji liturgicznej: w treść Mszy dnia; przed czytaniami: w liturgię słowa, przed prefacją: w Modlitwę eucharystyczną. Przed rozesłaniem wiernych kapłan może swoim słowem zakończyć całą akcję liturgiczną.
12. Sama natura "modlitw przewodniczącego" wymaga, aby wymawiano je głośno i wyraźnie, a wszyscy słuchali ich z uwagą. Gdy więc kapłan je wypowiada, nie może być innych modlitw lub śpiewów, nie wolno również grać na organach czy innych instrumentach muzycznych.
13. Kapłan modli się nie tylko jako przewodniczący w imieniu całej wspólnoty, niekiedy modli się wyłącznie we własnym imieniu, aby swój urząd spełniać z większym skupieniem i głębszą pobożnością. Modlitwy tego rodzaju odmawia się po cichu.

- Inne formuły występujące w czasie akcji liturgicznej

14. Ponieważ odprawianie Mszy ma z natury charakter społeczny, dlatego wielka siła oddziaływania tkwi w dialogach między celebransem a zgromadzeniem wiernych oraz w aklamacjach ; są one bowiem nie tylko zewnętrznymi znakami odprawiania, lecz także tworzą i podtrzymują łączność między kapłanem i ludem.
15. Aklamacja i odpowiedzi wiernych na pozdrowienia i modlitwy kapłana stanowią ten stopień czynnego uczestnictwa, który winien być praktykowany przez zgromadzenie wiernych w każdej formie Mszy, aby jasno się wyrażała i rozwijała akcja całej wspólnoty.
16. Inne części liturgii, bardzo pożyteczne do ukazania i podtrzymania czynnego uczestnictwa wiernych, a należące do całego zgromadzenia, to przede wszystkim akt pokuty, wyznanie wiary, modlitwa powszechna i modlitwa Pańska.
17. Spośród innych formuł:
    1. jedne stanowią obrzęd, czyli samoistną czynność liturgiczną; należą do nich hymn Chwała na wysokości, psalm responsoryjny, Alleluja i śpiew przed Ewangelią, Święty, aklamacja po konsekracji, śpiew po Komunii.
    2. inne zaś towarzyszą jakiemuś obrzędowi: śpiew na wejście, na ofiarowanie, podczas łamania chleba (Baranku Boży) i na Komunię.

- Sposób wypowiadania różnych tekstów

18. Kapłan, usługujący i wszyscy, którzy wypowiadają teksty przeznaczone do głośnego i wyraźnego odmawiania, powinni dostosować głos do rodzaju danego tekstu (czytanie, modlitwa, wezwanie, aklamacja, śpiew), do formy sprawowania akcji liturgicznej i stopnia uroczystości. Należy też uwzględnić właściwości różnych języków i charakterystyczne cechy kultury poszczególnych narodów. Słowa: mówić, odmawiać, wymawiać (dicere) i wypowiadać (proferre), których używa się w niżej podanych rubrykach i przepisach, odnoszą się tak do śpiewu, jak i recytacji, z zachowaniem zasad poprzednio wyłożonych.

- Znaczenie śpiewu

19. Apostoł wzywa wyznawców Chrystusa, którzy zbierają się w oczekiwaniu przyjścia swego Pana, aby wspólnie śpiewali psalmy, hymny i pieśni duchowe (por. Kol 3,16). Śpiew bowiem jest znakiem radosnego wzruszenia serca (por. Dz 2, 46). Tak więc słuszne jest spostrzeżenie św. Augustyna: "jeśli kto miłuje, ten śpiewa". Już w starożytności stało się przysłowiem, że "kto dobrze śpiewa, podwójnie się modli". Należy zatem przywiązywać wielką wagę do śpiewu podczas obrzędów, uwzględniając przy tym wrodzone zdolności poszczególnych narodów oraz możliwości każdego zgromadzenia. Nie jest jednak rzeczą konieczną zawsze śpiewać wszystkie teksty przeznaczone w zasadzie do śpiewu. Dobierając części, które mają być rzeczywiście śpiewane, pierwszeństwo należy przyznać tym, które mają większe znaczenie, a więc przede wszystkim tym, które śpiewa kapłan i asystujący, a lud na nie odpowiada, oraz częściom wykonywanym wspólnie przez kapłana i lud. Ponieważ coraz częściej zbierają się wierni różnych narodowości, trzeba się starać, aby umieli oni śpiewać razem w języku łacińskim przynajmniej niektóre stałe części Mszy, a zwłaszcza wyznanie wiary i modlitwę Pańską, korzystając z łatwiejszych melodii.

- Gesty i postawa ciała

20. Jednakowa postawa ciała, którą powinni zachowywać wszyscy uczestnicy liturgii, jest znakiem wspólnoty i jedności zgromadzenia, wyraża bowiem, a zarazem wywiera wpływ na myśli i uczucia uczestników.
21. Aby osiągnąć jednolitość w gestach i postawie ciała, wierni powinni się stosować do wskazań, jakie podczas akcji liturgicznej kierują do nich diakon, kapłan lub inny sługa liturgii. Ponadto w każdej Mszy, jeżeli przepisy nie określą inaczej, wierni mają stać: od rozpoczęcia śpiewu na wejście lub gdy kapłan podchodzi do ołtarza, aż do kolekty włącznie, podczas śpiewu Alleluja przed Ewangelią i gdy się głosi Ewangelię, w czasie wyznania wiary i modlitwy powszechnej oraz od modlitwy nad darami ofiarnymi aż do zakończenia Mszy św. z wyjątkami podanymi niżej. Siedzą natomiast podczas czytań przed Ewangelią i psalmu responsoryjnego, podczas homilii i przygotowania darów, oraz według uznania, gdy zachowuje się milczenie po Komunii. Klękają zaś na czas konsekracji, chyba że stanie temu na przeszkodzie brak miejsca, większa liczba obecnych czy inne uzasadnione przyczyny. Konferencja Episkopatu ma jednak prawo przystosować gesty i postawę ciała określoną w Obrzędach Mszy rzymskiej do kultury poszczególnych narodów. Należy przy tym uwzględnić treść i charakter odpowiedniej części Mszy.
22. Do gestów zalicza się także takie czynności, jak przyjście kapłana do ołtarza, przeniesienie darów i podchodzenie wiernych do Komunii. Trzeba się starać, by te czynności były wykonywane godnie z towarzyszeniem właściwych im śpiewów, określonych szczegółowymi przepisami.

- Milczenie

23. Należy także zachowywać w stosownym czasie sakralne milczenie, jako część akcji liturgicznej. Natura milczenia uzależniona jest od momentu Mszy, w którym ono występuje. I tak w czasie aktu pokuty i po wezwaniu do modlitwy każdy skupia się w sobie; po czytaniu lub po homilii uczestnicy krótko rozważają to, co usłyszeli, po Komunii zaś w sercu swoim wielbią Boga i modlą się.

III. POSZCZEGÓLNE CZĘŚCI MSZY

A) Obrzędy wstępne

24. Części poprzedzające liturgię słowa, a więc wejście, pozdrowienie, akt pokuty. Panie, zmiłuj się, Chwalą na wysokości i kolekta mają charakter wstępu, wprowadzenia i przygotowania. Obrzędy te zmierzają ku temu, by zgromadzeni wierni połączyli się we wspólnotę i przygotowali do odpowiedniego słuchania słowa Bożego i godnego sprawowania Eucharystii.

Wejście

25. Po zgromadzeniu się ludu, gdy wchodzi kapłan z asystą, rozpoczyna się śpiew na wejście. Ma on rozpocząć akcję liturgiczną, pogłębić jedność zgromadzonych, wprowadzić ich myśli w misterium okresu liturgicznego lub obchodu świątecznego oraz towarzyszyć procesji kapłana i asysty.
26. Śpiew na wejście wykonuje chór, lub kantor na przemian z ludem, może go też w całości wykonać lud lub sam chór. Można śpiewać albo antyfonę z psalmem, zaczerpniętą z Graduału rzymskiego lub Graduału zwykłego, albo inną pieśń dostosowaną do charakteru czynności świętej, dnia lub okresu, której tekst został zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu. Jeśli nie wykonuje się śpiewu na wejście, wtedy antyfonę zamieszczoną w Mszale recytują wierni lub niektórzy z nich, albo lektor, albo sam kapłan po pozdrowieniu ludu.

Pozdrowienie ołtarza i zgromadzonego ludu

27. Po przybyciu do prezbiterium kapłan i asysta składają cześć ołtarzowi. Nadto dla okazania czci kapłan i diakon całują ołtarz, a jeśli jest to wskazane, kapłan może go okadzić.
28. Gdy skończy się śpiew na wejście, kapłan i całe zgromadzenie czynią znak krzyża. Następnie kapłan przez pozdrowienie oznajmia wspólnocie obecność Pana. Przez to pozdrowienie i odpowiedź ludu ukazuje się misterium zgromadzonego Kościoła.

Akt pokuty

29. Po pozdrowieniu ludu kapłan lub ktoś odpowiedni spośród usługujących może w bardzo zwięzłych słowach wprowadzić wiernych w treść Mszy danego dnia. Następnie kapłan wzywa do aktu pokuty; akt ten spełnia cała wspólnota przez odmówienie spowiedzi powszechnej, lub podobnej formuły, kapłan zaś kończy go prośbą o przebaczenie, czyli absolucją.

Panie, zmiłuj się nad nami

30. Po akcie pokuty rozpoczyna się Panie, zmiłuj się nad nami, chyba że ta aklamacja była już zawarta w samym akcie pokuty. Ponieważ jest to śpiew, w którym wierni wzywają Pana i błagają Go o miłosierdzie, wykonują go zwykle wszyscy, to znaczy bierze w nim udział lud oraz chór czy kantor. Zwykle każdą aklamację mówi się lub śpiewa dwa razy. Jednakże ze względu na charakter języka, kompozycji muzycznej czy innej okoliczności nie wyklucza się większej liczby wezwań czy wstawek w postaci krótkiego "tropu". Jeśli się nie śpiewa Panie, zmiłuj się nad nami, należy je odrecytować.

Chwała na wysokości

31. Chwała na wysokości jest bardzo starożytnym i czcigodnym hymnem, w którym Kościół zgromadzony w Duchu Świętym wysławia i błaga Ojca i Baranka. Śpiewa go całe zgromadzenie albo lud na przemian z chórem, albo sam chór. Jeśli hymnu się nie śpiewa, wszyscy go recytują wspólnie lub na przemian. Hymn się śpiewa lub odmawia w niedziele, z wyjątkiem Adwentu i Wielkiego Postu, w uroczystości i święta oraz podczas obchodów mających szczególny i bardziej uroczysty charakter.

Kolekta

32. Następnie kapłan wzywa lud do modlitwy; wszyscy razem z kapłanem trwają przez chwilę w milczeniu, aby uświadomić sobie, że stoją w obecności Boga i by w modlitwie osobistej wypowiedzieć swoje prośby. Po czym kapłan odmawia modlitwę, którą zwykle się nazywa "kolektą". Wyraża się przez nią charakter obchodu liturgicznego i za pośrednictwem słów kapłana zanosi się prośby do Boga przez Chrystusa w Duchu Świętym. Lud, łącząc się z prośbą i wyrażając na nią zgodę, przez aklamację Amen sprawia, że staje się ona jego modlitwą. W Mszy św. odmawia się tylko jedną kolektę, dotyczy to również modlitwy nad darami i modlitwy po Komunii. Kolekta kończy się dłuższą konkluzją, która brzmi:

• jeśli jest skierowana do Ojca: "Przez naszego Pana Jezusa Chrystusa, Twojego Syna, który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg, przez wszystkie wieki wieków";
• jeśli jest skierowana do Ojca, lecz przy końcu jej wspomniany jest Syn: "Który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg, przez wszystkie wieki wieków";
• jeśli jest skierowana do Syna: "Który żyjesz i królujesz z Bogiem Ojcem w jedności Ducha Świętego, Bóg, przez wszystkie wieki wieków".

Natomiast modlitwy nad darami i po Komunii mają konkluzję krótszą, to znaczy:

• jeśli są skierowane do Ojca: "Przez Chrystusa, Pana naszego";
• jeśli są skierowane do Ojca, lecz przy ich końcu wspomniany jest Syn: "Który żyje i króluje na wieki wieków";
• jeśli są skierowane do Syna: "Który żyjesz i królujesz na wieki wieków".

B) Liturgia słowa

33. Zasadniczą część liturgii słowa stanowią czytania z Pisma św. wraz z towarzyszącymi im śpiewami. Natomiast homilia, wyznanie wiary i modlitwa powszechna, czyli modlitwa wiernych, rozwijają i kończą liturgię słowa. W czytaniach, które wyjaśnia homilia, Bóg przemawia do swego ludu, objawia mu tajemnicę odkupienia i zbawienia i podaje mu pokarm duchowy, a sam Chrystus przez swoje słowo obecny jest pośród wiernych. Lud przyswaja sobie to Boże słowo przez śpiew i łączy się z nim ściśle przez wyznanie wiary, a posilony nim zanosi w modlitwie powszechnej prośby w potrzebach całego Kościoła i o zbawienie całego świata.

Czytania biblijne

34. W czytaniach zastawia się wiernym stół słowa Bożego i otwiera się im skarbiec Biblii. Ponieważ według tradycji czytanie nie należy do przewodniczącego, lecz do usługujących, Ewangelię powinien zwykle czytać diakon, lub gdy go brak, inny kapłan. Natomiast inne lekcje niech czyta lektor. Gdyby nie było diakona lub innego kapłana, Ewangelię powinien czytać celebrans.
35. Sama liturgia uczy, że czytanie Ewangelii należy otoczyć najwyższym szacunkiem, ponieważ wyróżnia je spośród innych czytań specjalnymi honorami: duchowny wyznaczony do głoszenia Ewangelii otrzymuje błogosławieństwo lub przygotowuje się przez modlitwę; wierni przez aklamację przyjmują i wyznają, że Chrystus jest obecny i do nich mówi; księdze Ewangelii oddaje się oznaki czci.

Śpiewy między czytaniami

36. Po pierwszym czytaniu następuje psalm responsoryjny, czyli graduał, który stanowi integralną część liturgii słowa. Psalmy bierze się zwykle z lekcjonarza, ponieważ ich teksty łączą się ściśle z poszczególnymi czytaniami, a zatem wybór psalmu zależy od czytań. Mając jednak na uwadze ułatwienie ludowi wykonanie refrenu, dla różnych okresów roku liturgicznego i dla różnych kategorii Świętych wybrano pewne teksty tych refrenów i psalmów, które wolno stosować zamiast tekstów ściśle odpowiadających czytaniom, gdy psalm się śpiewa. Psałterzysta, czyli kantor wykonujący psalm, spełnia swoją funkcję na ambonie lub innym odpowiednim miejscu. Całe zgromadzenie siedząc słucha wersetów psalmu i zwykle uczestniczy powtarzając refren, chyba że psalm jest wykonywany sposobem ciągłym, to jest bez refrenu. Jeśli się śpiewa, można oprócz psalmu wyznaczonego w lekcjonarzu wziąć graduał z Graduału rzymskiego albo psalm responsoryjny, bądź allelujatyczny z Graduału zwykłego, w formie określonej w tych księgach.
37. Po drugim czytaniu następuje Alleluja lub inny śpiew, zgodnie z okresem liturgicznym.
    1. Alleluja śpiewa się przez cały rok poza Wielkim Postem. Śpiew rozpoczynają wszyscy albo chór, albo kantor; jeśli melodia tego wymaga Alleluja się powtarza. Wersety bierze się z lekcjonarza lub z Graduału.
    2. Inny śpiew stanowi albo werset przed Ewangelią, albo drugi psalm, czyli traktus w tej postaci, w jakiej je podaje lekcjonarz lub Graduał.
38. Kiedy jest tylko jedno czytanie przed Ewangelią, wówczas:
    1. w okresie, w którym należy odmawiać Alleluja, można zastosować albo psalm allelujatyczny, albo psalm responsoryjny i Alleluja z należącym do niego wersetem, albo tylko psalm responsoryjny lub Alleluja.
    2. w okresie, w którym się nie odmawia Alleluja, można wziąć albo psalm, albo werset przed Ewangelią.
39. Psalm następujący po czytaniu należy odrecytować, jeśli się go nie śpiewa. Natomiast Alleluja i werset przed Ewangelią można opuścić, jeśli nie są śpiewane.
40. Sekwencje nie są obowiązkowe, z wyjątkiem uroczystości Zmartwychwstania i Zesłania Ducha Świętego.

Homilia

41. Homilia stanowi część liturgii. Jest bardzo zalecana jako nieodzowny czynnik zasilający życie chrześcijańskie. Ma to być albo wykład ujmujący pewien aspekt czytań Pisma św., albo wyjaśnienie innego tekstu, zaczerpniętego z części stałych czy też własnych Mszy z dnia, z uwzględnieniem obchodzonego misterium bądź szczególnych potrzeb słuchaczy.
42. W niedziele i święta obowiązujące należy głosić homilię podczas wszystkich Mszy odprawionych z udziałem ludu. Można ją opuścić tylko z poważnej przyczyny. Natomiast poleca się ją w pozostałe dni, zwłaszcza w dni powszednie Adwentu, Wielkiego Postu i Okresu Wielkanocnego, a także w inne święta i przy innych okazjach, gdy wierni liczniej przybywają do kościoła. Zwykle homilię powinien głosić kapłan celebrujący.

Wyznanie wiary

43. Podczas Mszy św. symbol, czyli wyznanie wiary, zmierza ku temu, by lud wyraził zgodę i dał odpowiedź na słowo Boże, które usłyszał w czytaniach i za pośrednictwem homilii, oraz by uświadomił sobie zasadnicze prawdy wiary, zanim rozpocznie sprawowanie Eucharystii.
44. Wyznanie wiary powinien odmawiać kapłan wspólnie z ludem w niedziele i w uroczystości; można je odmawiać także podczas obchodów mających szczególny i bardziej uroczysty charakter. Jeśli wyznanie wiary jest śpiewane, czynią to wszyscy razem lub na przemian.

Modlitwa powszechna

45. W modlitwie powszechnej, czyli w modlitwie wiernych, lud, spełniając swój urząd kapłański, modlił się za wszystkich ludzi. Wypada, aby ta modlitwa odbywała się w każdej Mszy z udziałem ludu, by w ten sposób zanoszono prośby za Kościół święty, za tych, którzy nami rządzą, za tych, którzy znajdują się w trudnych sytuacjach życiowych, za wszystkich ludzi i o zbawienie całego świata.
46. Zwykle należy zachować następującą kolejność intencji:
    1. w potrzebach Kościoła,
    2. za władzę państwową i o zbawienie całego świata,
    3. za tych, którzy znajdują się w trudnościach życiowych,
    4. za wspólnotę miejscową. Jednakże podczas niektórych obchodów o charakterze specjalnym, jak np. z okazji bierzmowania, zawarcia małżeństwa, pogrzebu, porządek intencji może w większym stopniu uwzględniać tę szczególną okazję.
47. Zadaniem celebransa jest kierować modlitwą, wezwać do niej wiernych w zwięzłych słowach i zakończyć modlitwą końcową. Intencje niech podaje diakon, kantor czy też ktoś inny. Całe zaś. zgromadzenie wyraża swe prośby albo w formie wspólnej inwokacji po intencjach, albo też modląc się w milczeniu.

C) Liturgia eucharystyczna

48. Chrystus ustanowił w czasie Ostatniej Wieczerzy ofiarę i ucztę paschalną, przez którą staje się ciągle obecna w Kościele ofiara krzyża, gdy kapłan, przedstawiający Chrystusa Pana, spełnia to, co sam Pan uczynił i polecił spełniać uczniom na swoją pamiątkę. Chrystus wziął chleb i kielich, dzięki czynił, łamał i dawał uczniom swoim, mówiąc: "Bierzcie, jedzcie, pijcie, to jest Ciało moje, to jest kielich Krwi mojej. To czyńcie na moją pamiątkę". Dlatego też Kościół tak ułożył cały obrzęd liturgii eucharystycznej, że jego części odpowiadają tym słowom i czynnościom Chrystusa. A mianowicie:
    1) Podczas przygotowania darów przynosi się na ołtarz chleb, wino i wodę, czyli te elementy, które Chrystus wziął w swoje ręce.
    2) W czasie modlitwy eucharystycznej składa się Bogu dziękczynienie za całe dzieło zbawienia, a dary ofiarne stają się Ciałem i krwią Chrystusa.
    3) Przez łamanie jednego chleba ukazuje się jedność wiernych, a w Komunii wierni przyjmują Ciało i Krew Pana w taki sam sposób, jak Apostołowie z rąk samego Chrystusa.

Przygotowanie darów

49. Na początku liturgii eucharystycznej przynosi się do ołtarza dary, które staną się Ciałem i Krwią Chrystusa. Najpierw przygotowuje się ołtarz, czyli stół Pańskie który jest ośrodkiem całej liturgii eucharystycznej. Kładzie się na nim korporał, puryfikaterz, mszał i kielich, chyba że kielich przygotowuje się na kredensie. Następnie przynosi się dary na ofiarę; dobrze jest, gdy chleb i wino podają wierni, a kapłan lub diakon przyjmują je w odpowiednim miejscu. Chleb i wino składa się na ołtarzu, odmawiając przy tym ustalone modlitwy. Chociaż wierni nie przynoszą już do liturgii własnego chleba i wina, jak to było dawniej, jednak obrzęd przynoszenia darów zachowuje swoją wymowę i duchowe znaczenie. Przyjmuje się także pieniądze lub inne dary na rzecz ubogich lub na potrzeby kościoła, przyniesione przez wiernych lub zebrane w kościele; dlatego dary te umieszcza się w odpowiednim miejscu, lecz poza stołem eucharystycznym.
50. Procesji z darami towarzyszy śpiew przy składaniu darów; trwa on przynajmniej do momentu złożenia darów na ołtarzu. Zasady określające sposób wykonywania śpiewu są takie same jak przy śpiewie na wejście (nr 26). Opuszcza się jednak antyfonę na składanie darów, gdy się jej nie śpiewa.
51. Dary złożone na ołtarzu oraz sam ołtarz można okadzić, by w ten sposób wyrazić znakiem, że modlitwa i ofiara Kościoła wznosi się jak dym kadzielny przed oblicze Boga. Po okadzeniu darów i ołtarza, diakon lub ktoś z asysty mogą okadzić również kapłana i lud.
52. Następnie kapłan umywa ręce. Obrzęd ten wyraża pragnienie wewnętrznego oczyszczenia.
53. Po złożeniu na ołtarzu darów ofiarnych i po obrzędach, które temu towarzyszą, następuje wezwanie do modlitwy razem z kapłanem i modlitwa nad darami ofiarnymi; w ten sposób kończy się przygotowanie darów, a zarazem przygotowuje się Modlitwę eucharystyczną.

Modlitwa eucharystyczna

54. Teraz rozpoczyna się centralna i kulminacyjna część całej akcji liturgicznej: Modlitwa eucharystyczna, czyli modlitwa dziękczynienia i uświęcenia. Kapłan wzywa lud, by wzniósł serca do Pana w modlitwie i dziękczynieniu oraz łączy lud ze sobą w modlitwie, którą w imieniu całej społeczności kieruje do Boga Ojca przez Jezusa Chrystusa. W modlitwie tej chodzi o to, by całe zgromadzenie zjednoczyło się z Chrystusem w głoszeniu wielkich dzieł Bożych i w akcie złożenia ofiary.
55. W Modlitwie eucharystycznej można wyróżnić następujące główne składniki:
    1. Dziękczynienie (które się wyraża zwłaszcza w prefacji): kapłan w imieniu całego świętego ludu wysławia Boga Ojca i dziękuje Mu za całe dzieło zbawienia lub za dzieło to ujęte w jakimś szczególnym aspekcie, stosownie do charakteru dnia, święta czy okresu liturgicznego.
    2. Aklamacja: całe zgromadzenie, w łączności z mocami niebios, śpiewa lub recytuje Święty. W tej aklamacji, która stanowi część Modlitwy eucharystycznej, bierze udział cały lud z kapłanem.
    3. Epikleza: Kościół przez specjalne wezwania uprasza moc Bożą, aby dary złożone przez ludzi zostały konsekrowane, to jest aby się stały Ciałem i Krwią Chrystusa i aby niepokalana Hostia posłużyła zbawieniu tych, którzy ją będą przyjmować w Komunii.
    4. Opowiadanie o ustanowieniu i konsekracja: przez słowa i czynności Chrystusa spełnia się ofiara, którą sam Chrystus ustanowił w czasie Ostatniej Wieczerzy, gdy złożył w ofierze swoje Ciało i Krew pod postaciami chleba i wina i dał je na pokarm i napój Apostołom, i polecił im nieustannie odnawiać to misterium.
    5. Anamneza: Kościół, wypełniając nakaz, który otrzymał od Chrystusa Pana za pośrednictwem Apostołów, celebruje pamiątkę Chrystusa, wspominając zwłaszcza Jego błogosławioną Mękę, chwalebne Zmartwychwstanie i Wniebowstąpienie.
    6. Złożenie ofiary: obchodząc tę pamiątkę. Kościół, zwłaszcza aktualnie zgromadzony w tym miejscu, składa Ojcu w Duchu Świętym niepokalaną Hostię. Kościół dąży do tego, by wierni nie tylko składali w ofierze niepokalaną Hostię, ale by również uczyli się składać samych siebie w ofierze i z każdym dniem za pośrednictwem Chrystusa osiągali coraz pełniejszą jedność z Bogiem i między sobą, by w końcu Bóg był wszystkim we wszystkich.
    7. Modlitwy wstawiennicze: wyraża się przez nie, że Eucharystię sprawuje się w łączności z całym Kościołem w niebie i na ziemi i że ofiarę składa się za wszystkich jego członków żywych i umarłych, którzy zostali wezwani do uczestnictwa w odkupieniu i zbawieniu dokonanym przez Ciało i Krew Chrystusa.
    8. Doksologia końcowa: wyraża uwielbienie Boga; potwierdzają i kończy aklamacja ludu.

Modlitwa eucharystyczna wymaga, aby wszyscy słuchali jej ze czcią i w ciszy oraz uczestniczyli w niej przez aklamacje przewidziane w obrzędzie.

Obrzęd Komunii

56. Ponieważ sprawowanie Eucharystii jest ucztą paschalną, wypada, aby zgodnie z poleceniem Pana wierni odpowiednio przygotowani przyjmowali Jego Ciało i Krew jako pokarm duchowy. Zmierzają do tego łamanie chleba oraz inne obrzędy przygotowawcze, które bezpośrednio prowadzą wiernych do Komunii.
    1. Modlitwa Pańska: zawiera prośbę o chleb codzienny, który przypomina chrześcijanom także Chleb eucharystyczny oraz prośbę o oczyszczenie z grzechów, by święte dary zostały udzielone rzeczywiście świętym. Kapłan wypowiada wezwanie do modlitwy, po czym wszyscy wierni razem z nim odmawiają modlitwę, następnie sam kapłan dołącza embolizm, który lud kończy doksologią. Treścią embolizmu, rozwijającego ostatnią prośbę modlitwy Pańskiej, jest prośba o uwolnienie całej wspólnoty wiernych od mocy zła. Wezwanie do modlitwy, samą modlitwę, embolizm oraz doksologię albo się śpiewa, albo głośno odmawia.
    2. Następuje obrzęd pokoju: wierni modlą się o pokój i jedność dla Kościoła i dla całej rodziny ludzkiej oraz wyrażają wzajemną miłość, zanim będą uczestniczyć w jednym chlebie. Konferencje Episkopatu ustalą sposób, w jaki ma się dokonywać obrzęd pokoju, uwzględniając przy tym sposób myślenia i zwyczaje poszczególnych narodów.
    3. Gest łamania chleba, wykonany przez Chrystusa na Ostatniej Wieczerzy, nadał w okresie apostolskim nazwę całej akcji eucharystycznej. Obrzęd ten ma nie tylko praktyczne znaczenie; oznacza także, że nas wielu tworzy jedno ciało, gdy spożywamy w czasie Komunii jeden chleb życia, którym jest Chrystus (l Kor 10, 17).
    4. Zmieszanie postaci: celebrans wpuszcza cząstkę hostii do kielicha.
    5. Baranku Boży: podczas łamania chleba i zmieszania postaci chór lub kantor śpiewają albo głośno odmawiają wezwanie Baranku Boży, na które lud odpowiada. Inwokację tę można powtórzyć wiele razy: zależy to od trwania obrzędu łamania chleba, któremu ma ona towarzyszyć. Ostatnie wezwanie kończy się słowami: Obdarz nas pokojem.
    6. Osobiste przygotowanie kapłana: kapłan cichą modlitwą przygotowuje się do owocnego przyjęcia Ciała i Krwi Chrystusa. To samo czynią wierni modląc się w ciszy.
    7. Następnie kapłan ukazuje wiernym Chleb eucharystyczny, który mają przyjąć w Komunii, zaprasza ich na ucztę Chrystusa i wspólnie z nimi wypowiada akt pokory słowami zaczerpniętymi z Ewangelii.
    8. Jest rzeczą bardzo wskazaną, by wierni przyjmowali Ciało Pańskie z hostii konsekrowanych podczas tej Mszy, w której uczestniczą, a w okolicznościach przewidzianych przez prawo mieli udział także w Komunii z kielicha; w ten sposób za pośrednictwem znaków Komunia ukaże się wyraźniej jako udział w aktualnie składanej ofierze.
    9. Gdy kapłan i wierni przyjmują Sakrament, śpiewa się pieśń na Komunię; ma ona wyrazić przez jedność głosów duchowe zjednoczenie przyjmujących Komunię, ukazać radość serc i nadać bardziej braterski charakter procesji komunijnej. Śpiew rozpoczyna się wtedy, gdy kapłan przyjmuje Komunię, i trwa podczas przyjmowania przez wiernych Ciała Chrystusa, jak długo trzeba. Śpiew na Komunię kończy się jednak wcześniej, jeśli po Komunii będzie śpiewany hymn. Śpiewać można albo antyfonę z Graduału rzymskiego z psalmem lub bez psalmu, albo antyfonę z psalmem z Graduału zwykłego, albo inną odpowiednią pieśń, zatwierdzoną przez Konferencję Episkopatu. Śpiew na Komunię wykonuje albo sam chór, albo chór czy kantor razem z ludem. Jeśli nie śpiewa się podczas Komunii, antyfonę zawartą w mszale recytują wierni albo niektórzy z nich, albo lektor. W przeciwnym razie czyni to sam kapłan po przyjęciu Komunii, a przed rozdzielaniem jej wiernym.
    10. Gdy się zakończy rozdzielenie Komunii, kapłan i wierni, stosownie do okoliczności, przez pewien czas modlą się w skupieniu. Całe zgromadzenie może również odśpiewać hymn, psalm lub inną pieśń uwielbienia.
    11. W modlitwie po Komunii kapłan prosi, aby odprawione misterium przyniosło owoce. Przez aklamację Amen lud uznaje modlitwę za swoją.

D) Obrzęd zakończenia

57. Obrzęd zakończenia obejmuje:
    1. Pozdrowienie i błogosławieństwo kapłańskie, które w pewne dni i w pewnych okolicznościach może być wzbogacone i wyrażone modlitwą nad ludem albo inną uroczystą formułą.
    2. Odesłanie: zgromadzenie się rozwiązuje, by każdy z wiernych powrócił do swych zajęć, wychwalając i błogosławiąc Pana.