Zasady doboru pieśni kościelnych na poszczególne części roku liturgicznego

Śpiew wiernych to niezwykle ważny element Mszy świętej, zespajający całą celebrację. Dlatego bardzo istotną sprawą jest odpowiednie dobranie pieśni. Mają one wprowadzić w liturgię oraz podkreślić tematykę liturgii słowa. Tak więc śpiewy winne nawiązywać do okresu liturgicznego, konkretnego święta lub wspomnienia na dany dzień, rodzaju czynności liturgicznej oraz tematyki czytań. Stąd też pojawia się konieczność znajomości czytań liturgii mszalnej. Najpopularniejszą formą obecną w polskiej liturgii jest pieśń zwrotkowa, lecz nie należy lekceważyć formy dialogowanej (psalmodycznej) wykonywanej przez organistę (scholę) i wiernych naprzemiennie. Poniżej w kilku zdaniach postaram się przybliżyć zagadnienia związane z doborem śpiewów na poszczególne części roku liturgicznego.

1.Adwent

Jest to okres bezpośrednio przygotowujący do uroczystości Bożego Narodzenia. Tematem dominującym jest radosne oczekiwanie i prostowanie drogi nadchodzącemu Zbawicielowi. W odnowionej liturgii podkreślono podział okresu Adwentu na dwie części: do 16 grudnia (przygotowanie wiernych na ostateczne przyjście Chrystusa) i po 17 grudnia (bezpośrednie przygotowanie do pamiątki historycznego przyjścia Chrystusa w Betlejem).

I okres Adwentu:

• Ciebie całą duszą pragnę
• Hejnał wszyscy zaśpiewajmy
• Marana tha
• Niebiosa rosę ślijcie nam z góry
• Oto Pan Bóg przyjdzie
• Oto Pan przybywa

II okres Adwentu:

• Archanioł Boży Gabriel
• Boże wieczny, Boże żywy
• Czekam na Ciebie Jezu mój mały
• Głos wdzięczny z nieba wychodzi
• Mądrości, która z ust Bożych wypływasz
• Niebiosa, rosę spuśćcie nam z góry
• Spuśćcie nam na ziemskie niwy

Do wykorzystania podczas mszy świętych roratnich polecam następujące pieśni:

• Archanioł, Boży Gabriel
• Błogosławiona jesteś. Maryjo
• Zdrowaś bądź Maryja

2. Okres Bożego Narodzenia

Wspominamy wtedy Narodzenie Zbawiciela, przy doborze pieśni nie można się ograniczyć wyłącznie do tajemnicy żłóbka betlejemskiego, pamiętajmy o wyrażeniu wdzięczności za dary. Z zasobu funkcjonujących w naszym kraju kolęd do użytku liturgicznego wybierajmy te podkreślające treść teologiczną i świadectwo wiary, natomiast kolędy w rodzaju: Lulajże Jezuniu, Jezus Malusieńki możemy wykorzystać na zakończenie liturgii. W starszych wydaniach Śpiewnika ks. Siedleckiego znajdował się dość klarowny podział na kolędy do użytku liturgicznego i tzw. kolędy domowe, do wspólnych śpiewów poza obrzędami liturgicznymi. Tak więc w liturgii możemy wykorzystać następujące kolędy:

• Anioł pasterzom mówił
• Ach, witajże pożądana
• Bóg się rodzi
• Dzisiaj w Betlejem
• Gdy się Chrystus rodzi
• Mizerna cicha
• O gwiazdo betlejemska
• Pan z nieba i z łona
• Pójdźmy wszyscy do stajenki
• Triumfy Króla Niebieskiego
• Wesołą nowinę
• Wśród nocnej ciszy
• W żłobie leży

Na przypadającą w tym okresie Uroczystość Objawienia Pańskiego polecamy następujące kolędy:

• Bóg się rodzi, gwiazda wschodzi
• Jakaż to gwiazda
• Mędrcy świata, monarchowie
• Wesołą nowinę

3. Okres Wielkiego Postu

Jest to 40-dniowy okres przygotowujących wiernych do tajemnicy paschalnej. W tradycji zachował się prawie wyłącznie pasyjny charakter pieśni, jednak bardzo istotny jest okres przygotowania przez pokutę. Od Środy Popielcowej do końca czwartego tygodnia Postu przydatne będą pieśni pokutne i o tematyce chrzcielnej, np.:

• Bądź mi litościw
• Boże lud Twój, czcią przejęty
• Boże w dobroci
• Bliskie jest Królestwo Boże
• Wstanę i pójdę do mojego Ojca
• Zmiłuj się Boże, zmiłuj nad grzesznikiem
• Zmiłuj się nade mną Boże
• Z tej biednej ziemi

Od V Niedzieli Wielkiego Postu możemy wykorzystać pieśni traktujące bezpośrednio o Męce Pańskiej, np.:

• Ach mój Jezu, jak Ty klęczysz
• Jezu Chryste, Panie miły
• Krzyżu Chrystusa, bądźże pochwalony
• Krzyżu Święty
• Któryś za nas cierpiał rany
• Ludu, mój ludu
• Ogrodzie Oliwny
• O Krwi Najdroższa
• Rozmyślajmy dziś wierni chrześcijanie
• Wisi na Krzyżu
• Witam Cię, witam
• W krzyżu cierpienie

Pieśni te są także przydatne w czasie Drogi Krzyżowej i adoracjach w trakcie całego okresu Wielkiego Postu

4. Okres Wielkanocny

Okres ten trwa od Niedzieli Wielkanocnej aż do Uroczystości Zesłania Ducha Świętego. DO III niedzieli winniśmy śpiewać pieśni opisując fakt Zmartwychwstania Chrystusa, w późniejszym okresie będą przydatne pieśni traktujące o tajemnicy odrodzenia przez chrzest, o nowym życiu oraz zjednoczeniu z Jezusem. Pieśni proponowane na precesję rezurekcyjną:

• Chrystus zmartwychwstan jest
• Wesoły nam dzień dziś nastał
• Ciebie, Boga wysławiamy

W oktawie Wielkanocy i w niedziele wielkanocne:

• Alleluja, biją dzwony
• Alleluja, Jezus żyje
• Chrystus Pan zmartwychwstał
• Chrystus zmartwychwstan jest
• Nie zna śmierci Pan żywota
• Otrzyjcie już łzy płaczący
• Przez Twoje święte Zmartwychpowstanie
• Wesel się, Królowo miła
• Wesoły nam dzień dziś nastał
• Wstał Pan Chrystus z martwych ninie
• Zwycięzca śmierci

Na Wniebowstąpienie Pańskie:

• Chrystus Pan w niebo wstępuje
• Otoczon gronem świętych Aniołów
• Przez Twoje święte Wniebowstąpienie
• Witaj, witaj dniu święty

Na Uroczystość Zesłania Ducha Świętego:

• Duchu Święty, przyjdź prosimy
• O Stworzycielu Duchu przyjdź
• Pamiątkę dnia świątecznego
• Przybądź Duchu Święty
• Ześlij o Chryste, Twojego Ducha nam

5. Uroczystości i święta Pańskie

Część Świąt Pańskich włączone jest na stałe do poszczególnych okresów liturgicznych, np. Boże Narodzenie, Wielkanoc itp. Jednak istnieje szereg dni Pańskich, które chociaż przypadają w określonych terminach, ale nie są związane z żadnym okresem liturgicznym.

Uroczystość Trójcy Przenajświętszej:

• Boże Ojcze Wszechmogący
• Ciebie Boga wysławiamy
• Jeden w naturze

Boże Ciało:

• Bądźże pozdrowiona
• Kłaniam się Tobie
• Pan zstąpił z nieba
• Twoja cześć, chwała
• Zbliżam się w pokorze

Uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa - nawiązuje do Wielkiego Piątku, wskazuje na istnienie grzechu i konieczność zadośćuczynienia.

• Jezu miłości Twej
• Kochajmy Pana
• Najświętsze Serce Boże
• O niewysłowione szczęście
• Pobłogosław Jezu drogi
• Twemu Sercu cześć składamy
• Z tej biednej ziemi

Uroczystość Chrystusa Króla - głosi powszechne panowanie Jezusa

• Bóg nad swym ludem zmiłował się
• Chrystus Wodzem
• Idziesz przez wieki
• Króluj nam Chryste

6. Uroczystości i Święta Najświętszej Marii Panny - mają ścisły związek z tajemnicą wcielenia. Oddajemy cześć Marii, jako Matce Syna Bożego

Niepokalane Poczęcie NMP

• Ciebie na wieki, wychwalać będziemy
• Chrystus Pan karmi nas
• Matko niebieskiego Pana
• Magnificat
• Witaj Święta i poczęta niepokalanie
• Zdrowaś bądź Maryja

NMP Królowej Polski oraz NMP Częstochowskiej

• Bogurodzica
• Jasnogórska można Pani
• Jasnogórska Pani, Tyś naszą Hetmanką
• Już od rana rozśpiewana
• Maryjo, Królowo Polski
• My chcemy Boga
• Weź w swą opiekę nasz Kościół święty
• Z dawna Polski

NMP Matki Kościoła

• Ciebie na wieki
• Chwalcie łąki umajone
• Już od rana rozśpiewana
• Królowej Anielskiej śpiewajmy
• Weź w swą opiekę nasz Kościół

Wniebowzięcie NMP

• Ciebie na wieki
• Gwiazdo zaranna
• Matko niebieskiego Pana

NMP Różańcowej

• Zawitaj Królowo Różańca świętego
• Zawitaj, Matko Różańca świętego

7. Uroczystości Świętych Pańskich - przypominają nam o rzeszach tych, którzy przeszli ziemską wędrówkę i cieszą się obecnością wraz z Bogiem w niebie

Uroczystość Wszystkich Świętych

• Ciebie, Boga wysławiamy
• Kto się w opiekę
• Ludu kapłański, ludu królewski
• Pójdźcie błogosławić Pana
• W majestacie na niebieskim tronie

8. Msze za zmarłych

Pieśni w liturgii za zmarłych powinny obrazować naszą wiarę z zmartwychwstanie i ufność w Boże Miłosierdzie.

• Bądź mi litościw
• Boże, Sędzio sprawiedliwy
• Chrystus, Chrystus, to nadzieja nasza cała
• Jam jest Chleb Życia
• Panie, daj wiernym wieczne spoczywanie
• Racz wiekuiste dać odpoczywanie
• Z głębokości ja wołam

Przedstawione powyżej przykłady pieśni nie wyczerpują tematu. Przy repertuaru powinniśmy kierować się treścią i formą, unikać banalnych zwrotów. (Przygotowane na podstawie artykułu Marii Szymanowicz "Propozycje doboru śpiewów mszalnych na cały rok liturgiczny")