|
|
organy.art.pl » Słownik »Słownik terminów organowych
 | - zdjęcie | |  | - dźwięk w formacie mp3
|
| Salicet, Salicjonał | |
| Nazwa głosu pochodzi od łacińskiego słowa salix, czyli wierzba. Jest to głos smyczkujący, wprowadzony do organów w XVII wieku, budowany przeważnie z metalu. Posiada cylindryczny kształt korpusu, budowany jest w wersjach 8', 4' i 2', w pedale występuje jako salicetbas 16'. |
| Scharff, Acuta | |
| Odmiana mikstury o ostrym brzmieniu. |
Głos o barwie pośredniej między pryncypałem a Waldfloete, budowany przede wszystkim w wersji 2'.
[JRz] |
Włoskie oznaczenie pryncypałowego głosu 1'.
[JRz] |
| Sesquialtera | |
| Głos organowy miksturowy, nierepetujący, składający się z dwóch chórów: kwinty 2 2/3' oraz tercji 1 3/5'. Słowo sesquialtera w języku łacińskim oznacza "półtora" - dotyczy to proporcji długości piszczałek - w dawniejszych czasach chór 2 2/3' oznaczano jako 3', chór 1 3/5' jako 2', czyli proporcja 3:2 + 1 1/2. Sesquialtera w instrumentach północnoniemieckich budowana była z użyciem piszczałek pryncypałowych i charakteryzowała się ostrym dźwiękiem. Stanowiła w tej wersji ulubiony głos J. S. Bacha. |
| Setzer | |
| Popularna nazwa urządzenia elektronicznego umożliwiającego zapamiętanie w elektronicznej pamięci dużej ilości kombinacji registrów. Pierwotne setzery obsługiwały kilka-kilkanaście kombinacji. Dziś najczęściej są to zestawy podrzędnych i nadrzędnych kombinacji dających w efekcie: 8x8 kombinacji 2x8x8 kombinacji. Najnowsze setzery umożliwiają zapamiętanie do kilku tysięcy kombinacji - istnieje przy tym możliwość zapisania tych informacji na dyskietce lub karcie chipowej, obsługiwanych przez stację dysków lub specjalny czytnik. |
Nazwa wysokiego fletu w wersji 1 1/3' lub 1'. Dla wersji 1' spotyka się też określenie flageolet.
[JRz] |
| Stała kombinacja | |
| (w tłum. dosł. róg głosowy) Narzędzie organmistrzowskie w kształcie stożka, służące do strojenia mniejszych piszczałek - nie posiadajacych stroików. Uderzając nim od góry w piszczałkę, powoduje się jej zaklepywanie lub rozszeranie celem dostrojenia. |
Umowny sposób określania wysokości brzmienia głosów organowych. Punktem wyjścia jest określenie: 8' (8 stóp = ok. 2,5 m) opisujące długość korpusu największej piszczałki (dźwięk C) pryncypału podstawowego (tj. takiego w którym klawiszowi C odpowiada faktycznie dźwięk C w brzmieniu). Przez analogię głosowi oktawę wyższemu (po naciśnięciu klawisza C słyszymy dźwięk c) odpowiada wartość 4' (korpus piszczałki jest 2 razy krótszy), głos dwie oktawy wyższy to 2', trzy oktawy wyższy 1' itd., oktawę niższy to 16', a dwie oktawy niższy 32'. Analogicznie głosom strojonym w kwintach odpowiadają wartości: 10 2/3', 5 1/3', 2 2/3', 1 1/3', 2/3'. Głosom tercjowym: 3 1/5', 1 3/5'. Septymie 1 1/7'. Nonie 8/9'.
Stopaż nie uwzględnia dodatkowych efektów konstrukcyjnych instrumentu: głos kryty oktawę niższy jest określany wartością 16' - mimo, że długość piszczałki jest dwukrotnie krótsza. Głosy podstawowe grające z przedęciem oktawowym uzyskanym poprzez większe ciśnienie powietrza są określane wartością 8' mimo, że korpus piszczałki jest dwukrotnie dłuższy.
W starych instrumentach włoskich głosy transponujące określane są cyfrą rzymską odpowiadającą kolejnemu numerowi alikwotu, którego wysokości odpowiada brzmienie głosu.
[JRz] |
| Subbas | |
| Głos pedałowy kryty przeważnie w wersji 16' lub 32', najczęściej budowany z drewna. |
Rodzaj połączenia działający analogicznie do superoktawu, tyle, że przyłączający dźwięki oktawę niższe w obrębie tej samej sekcji lub między dwiema różnymi. W przeciwieństwie do superoktawu nie dobudowuje się zwykle dodatkowych piszczałek dla najniższej oktawy skali.
[JRz] |
| Superoktaw, Superoctav, Super | |
Rodzaj połączenia, powodujący, że poza dźwiękami piszczałek głosów włączonych w danym momencie w odniesieniu do konkretnego manuału - po naciśnięciu klawisza brzmią także odpowiednie piszczałki dźwięku oktawę wyższego. Urządzenie wprowadzone do użytku w okresie romantyzmu - uruchamiane mechanizmem pneumatycznym lub elektromagnetycznym (w fisharmoniach mechanicznie). W dużych instrumentach dla najwyższej oktawy dobudowane bywają dodatkowe piszczałki uzupełniające brakujące dźwięki. Superoktaw może łączyć w obrębie tej samej sekcji lub dwu różnych, np.: super II-I.
[JRz] |
| Superoktawa | |
| Oktawowy głos pryncypałowy, dwie oktawy wyższy od podstawowego głosu pryncypałowego, nazwa stosowana najczęściej na oznaczenie pryncypału 2'. W instrumentach polskich rzadziej spotykana nazwa: Oktawina (np. organy Biernackiego). |
| Głos metalowy o stożkowym korpusie, wykonywany w wersjach 8', 4' i 2', rzadziej w wersji 16'. |
|
|
|
|
